حمام گله‌داری (موزه مردم‌شناسی) در جنوب شهر بندرعباس

حمام گله‌داری در محله «قلعه شاهی» یا همان محله «اوزی‌ها» قرار گرفته است. این حمام در جنوب بندرعباس و بسیار نزدیک به ساحل خلیج‌فارس قرار گرفته است و از قدمت بالایی برخوردار است. در مورد تاریخچه این حمام می‌توان این‌گونه بیان کرد که «شیخ احمد گله‌داری» یک تاجر سرشناس و خیر بود که به‌منظور خدمت به مردم و ایجاد مکانی برای استفاده آن‌ها، این حمام را در اواخر قرن سیزدهم هجری قمری ساخت. در واقع ساخت این بنا به دوره حکومت قاجاریه برمی‌گردد. وی پس از اتمام ساخت این حمام، آن را به مسجد گله‌داری وقف کرد.

گویا حمام گله‌داری در قدیم بسیار شلوغ بوده و مردم زیادی از آن استفاده می‌کردند و رونق فراوانی داشت؛ به گونه‌ای که یکی از اهالی قدیمی محله گله داری در خاطراتش از این حمام این‌گونه بیان می‌کند که این حمام در نوبت زنان کاملاً قرق می‌شده و زنان بندرعباس، با تشریفات خاصی از صبح تا بعدازظهر را در این حمام سپری می‌کردند.

حمام گله‌داری بندرعباس میان سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۸ هجری شمسی مورد بازسازی قرار گرفت. پس از این که از سال ۱۳۴۰ هجری شمسی به بعد لوله‌کشی شهری و حمام به منازل مردم آمد، متأسفانه حمام تاریخی گله‌داری عملاً به یک حمام متروکه مبدل شده بود، ولی در سال ۱۳۷۰ هجری شمسی اداره این بنا به اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری واگذار شد. این اتفاق باعث شد تا علاوه بر ثبت آن در فهرست آثار ملی ایران، بنای ساختمان مورد بازسازی نیز قرار گیرد و احیا شود.

فضای داخلی حمامی کمی جذاب‌تر از نمای بیرونی حمام است و شاید همین خود دلیلی شده تا حمام گله‌داری به موزه مردم‌شناسی این شهر هم تبدیل بشود.

در داخل این حمام قسمت‌های مختلفی مثل بینه، سربینه، گرم‌خانه و خزینه وجود دارد که این موارد درست شبیه به‌تمامی حمام‌های تاریخی است که در مناطق کویر مرکزی ساخته می‌شده است. وقتی می‌خواهید وارد حمام شوید، یک راهروی هشتی به چشم می‌خورد که دارای ابعاد کوچکی است و علت کوچک بودن آن‌هم تنظیم دما و میزان رطوبت محیط داخلی حمام بوده است.

فضایی که برای بینه در نظر گرفته‌شده است هم نیز به شکل یک هشت ضلعی می‌باشد. در اطراف این هشت ضلعی، چهار سکو به‌عنوان نشیمن و رختکن ساخته‌شده است که وقتی وارد حمام می‌شوید همین نشیمن‌گاه‌ها بسیار به چشم می‌آید. مانند تمامی حمام‌های ایرانی یک حوض در مرکز اصلی حمام وجود دارد که جلوه خاصی به حمام می‌دهد و البته علاوه بر زیبایی کاربرد بسیاری هم دارا هست.

پس از اینکه بازدیدتان از بینه حمام گله‌داری در هرمزگان به‌پایان رسید به محدوده میاندر خواهید رسید که در واقع محلی برای ارتباط بینه با گرمخانه حمام بوده و عموماً محیط داخلی آن سرد و مرطوب است. قسمت سربینه نیز بخشی از حمام است که محل شست‌وشو بوده و دارای دو سکوی نشیمن است، ضمن آن‌که بخار نیز به آن می‌رسد.

آب مصرفی حمام گله‌داری بندرعباس، از یک چاه با عمق ده متر تأمین می‌شد که این چاه هنوز هم وجود دارد.

البته شاید برایتان جالب باشد که بدانید در دوره‌ای نیز آب مصرفی حمام از آب برکه و با استفاده از نیروی کمکی گاو تأمین می‌شد، به‌گونه‌ای که به آن سیستم چاه چرخ گاوی گفته می‌شد. به‌بیان‌دیگر، برای گرمایش آب حمام از نیروی کمکی گاو که در مسیر (گاورو) «گوچی» که اگر بخواهیم با لهجه محلی‌های این هرمزگان بیان کنیم «گاو و گوچه» می‌شود استفاده می‌شده است، به این معنا که چاه چرخ گاوی به‌طور دائم در حال حرکت بوده و آب را از چاه به انبار ذخیره آب می‌ریخته صورت می‌گرفته است.