حمام گلهداری یکی از جاذبههای تاریخی و زیبای بندرعباس است که در جنوب این شهر جای دارد و مربوط به دوره قاجاریه است. این جاذبه معروف که همهروزه پذیرای گردشگران است، به موزه مردمشناسی بندرعباس تبدیلشده است و علاقهمندان به فرهنگ، هنر و تاریخ میتوانند از این مکان زیبا بازدید کنند.
فهرست مطالب
حمام گلهداری در محله «قلعه شاهی» یا همان محله «اوزیها» قرار گرفته است. این حمام در جنوب بندرعباس و بسیار نزدیک به ساحل خلیجفارس قرار گرفته است و از قدمت بالایی برخوردار است. در مورد تاریخچه این حمام میتوان اینگونه بیان کرد که «شیخ احمد گلهداری» یک تاجر سرشناس و خیر بود که بهمنظور خدمت به مردم و ایجاد مکانی برای استفاده آنها، این حمام را در اواخر قرن سیزدهم هجری قمری ساخت. در واقع ساخت این بنا به دوره حکومت قاجاریه برمیگردد. وی پس از اتمام ساخت این حمام، آن را به مسجد گلهداری وقف کرد.
گویا حمام گلهداری در قدیم بسیار شلوغ بوده و مردم زیادی از آن استفاده میکردند و رونق فراوانی داشت؛ به گونهای که یکی از اهالی قدیمی محله گله داری در خاطراتش از این حمام اینگونه بیان میکند که این حمام در نوبت زنان کاملاً قرق میشده و زنان بندرعباس، با تشریفات خاصی از صبح تا بعدازظهر را در این حمام سپری میکردند.
حمام گلهداری بندرعباس میان سالهای ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۸ هجری شمسی مورد بازسازی قرار گرفت. پس از این که از سال ۱۳۴۰ هجری شمسی به بعد لولهکشی شهری و حمام به منازل مردم آمد، متأسفانه حمام تاریخی گلهداری عملاً به یک حمام متروکه مبدل شده بود، ولی در سال ۱۳۷۰ هجری شمسی اداره این بنا به اداره میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری واگذار شد. این اتفاق باعث شد تا علاوه بر ثبت آن در فهرست آثار ملی ایران، بنای ساختمان مورد بازسازی نیز قرار گیرد و احیا شود.
در ساخت بنای حمام گلهداری از سنگهای اسفنجی و ساروج محلی بهاضافه گچ دستکوب استفادهشده است. دلیل استفاده از سنگهای اسفنجی به قابلیت بالای آنها در جذب رطوبت ربط دارد که با توجه به بالا بردن رطوبت در این منطقه لزوم استفاده از آنها احساس شده است. این سنگهای اسفنجی از خلیجفارس تهیه میشدهاند.
از سایر مصالح به کار رفته در بنا نیز باید به آجر فرش در کف حمام اشاره کرد.
حمام گلهداری بندرعباس از بخشهای مختلفی تشکیلشده است که شامل قسمتهای مختلفی همچون بینه، سربینه، گرمخانه و خزینه است که از این نظر مشابه حمامهای تاریخی در مناطق واقع در کویر مرکزی است.
در ادامه به معرفی بخشهای مختلفت حمام میپردازیم:
همانطور که در بخش معماری بنا اشاره شد، حمام گلهداری از سنگهای اسفنجی و ساروج محلی به همراه گچهای دستکوب ساختهشده است.
همچنین این حمام دارای پنج گنبد است.
فضای داخلی حمامی کمی جذابتر از نمای بیرونی حمام است و شاید همین خود دلیلی شده تا حمام گلهداری به موزه مردمشناسی این شهر هم تبدیل بشود.
در داخل این حمام قسمتهای مختلفی مثل بینه، سربینه، گرمخانه و خزینه وجود دارد که این موارد درست شبیه بهتمامی حمامهای تاریخی است که در مناطق کویر مرکزی ساخته میشده است. وقتی میخواهید وارد حمام شوید، یک راهروی هشتی به چشم میخورد که دارای ابعاد کوچکی است و علت کوچک بودن آنهم تنظیم دما و میزان رطوبت محیط داخلی حمام بوده است.
فضایی که برای بینه در نظر گرفتهشده است هم نیز به شکل یک هشت ضلعی میباشد. در اطراف این هشت ضلعی، چهار سکو بهعنوان نشیمن و رختکن ساختهشده است که وقتی وارد حمام میشوید همین نشیمنگاهها بسیار به چشم میآید. مانند تمامی حمامهای ایرانی یک حوض در مرکز اصلی حمام وجود دارد که جلوه خاصی به حمام میدهد و البته علاوه بر زیبایی کاربرد بسیاری هم دارا هست.
پس از اینکه بازدیدتان از بینه حمام گلهداری در هرمزگان بهپایان رسید به محدوده میاندر خواهید رسید که در واقع محلی برای ارتباط بینه با گرمخانه حمام بوده و عموماً محیط داخلی آن سرد و مرطوب است. قسمت سربینه نیز بخشی از حمام است که محل شستوشو بوده و دارای دو سکوی نشیمن است، ضمن آنکه بخار نیز به آن میرسد.
ارتباط بین بینه و گرمخانه از طریق میاندر صورت میگیرد و فضای درون آن سرد و مرطوب است. سربینه فضای شست شو است و دو صفه یا سکوی نشیمن دارد و بخار اندرون به آن میرسد. سربینه به خزینه متصل میشود که فضایی گرم و خشک دارد.
یکی دیگر از بخشهای مهم این حمام که دارای نام بسیار آشنا و همینطور اهمیت بالایی هم در حمام میباشد قسمت خزینه است.
در این قسمت از حمام معمولاً آب مورد استفاده افرادی که به حمام آمدهاند گرم میشود و معمولاً دارای فضای گرم و خشکی است. آبی که در خزینه گرم میشود توسط کانالهایی که از جنس ساروج و سنگ ساختهشدهاند، به قسمتهای مختلف حمام منتقل میشود و مورد استفاده قرار میگیرد.
آب مصرفی حمام گلهداری بندرعباس، از یک چاه با عمق ده متر تأمین میشد که این چاه هنوز هم وجود دارد.
البته شاید برایتان جالب باشد که بدانید در دورهای نیز آب مصرفی حمام از آب برکه و با استفاده از نیروی کمکی گاو تأمین میشد، بهگونهای که به آن سیستم چاه چرخ گاوی گفته میشد. بهبیاندیگر، برای گرمایش آب حمام از نیروی کمکی گاو که در مسیر (گاورو) «گوچی» که اگر بخواهیم با لهجه محلیهای این هرمزگان بیان کنیم «گاو و گوچه» میشود استفاده میشده است، به این معنا که چاه چرخ گاوی بهطور دائم در حال حرکت بوده و آب را از چاه به انبار ذخیره آب میریخته صورت میگرفته است.
سیستم گرمادهی حمام شامل انبار سوخت، آتشدان، دیگ، دودکشها و گودال جمعآوری خاکستر است. فضای گرمکننده حمام که به علت نگهداری گرما در عمق زمین قرار گرفته است.
در وسط سقف حمام روزنههایی بهعنوان نورگیر در هر یک از فضاها وجود دارد که عمل نورگیری و تهویه در حمام توسط همین روزنهها صورت میگرفت، بدین ترتیب که با بازو بسته کردن در فصولی از سال دما و رطوبت داخل حمام را تنظیم مینمودند.
پس از اینکه سالهای این بنای تاریخی ارزشمند در استان هرمزگان به فراموشی سپردهشده بود، اما با قرار گیری آن در فهرست آثار ملی ایران از سال ۱۳۷۴ هجری شمسی تاکنون مرمتهای بسیاری بر روی آن انجامشده تا بهنوعی این بنای تاریخی احیا شود و بهمنظور معرفی تاریخ و آداب و رسوم مردمان هرمزگان استفاده شود.
اگر قصد دارید از حمام تاریخی و زیبا در بندرعباس دیدن فرمایید، اطلاعات زیر را بخوانید:
ساعات بازدید از حمام گلهداری بندرعباس همهروزه بهجز روزهای تعطیل از ساعت ۹ الی ۱۷ میباشد.
شماره تماس مجموعه جهت کسب اطلاعات بیشتر: ۰۹۱۷۱۶۳۲۱۹۸
بهای بلیط حمام گلهداری بندرعباس در ابتدای سال ۱۴۰۰، به ازای هر فرد ایرانی ۴,۰۰۰ تومان و برای هر فرد خارجی معادل ۳۰,۰۰۰ تومان میباشد.
حمام تاریخی و زیبای گلهداری بندرعباس در سال ۱۳۷۴ هجری شمسی با شماره ثبت ۲۰۰۳ در ردیف آثار ملی قرار گرفت.
بندرعباس، بلوار ساحلی، جنب هتل امین