جنگل‌ حرا در شمال غرب جزیره قشم

جنگل‌ حرا (مانگرو) از جاهای دیدنی قشم است که آن را به‌عنوان جنگل دریایی نیز می‌شناسند. با حرکت در میان آب‌های این جنگل، شاهد درختان سبزی خواهید بود که گویی در میان انبوهی چوب روییده‌اند. این چوب‌ها در واقع ریشه درختان هستند که انتهای آن‌ها رو به آسمان است و با تبدیل آب‌شور دریا به آب شیرین توانسته‌اند سالیان زیادی در این شرایط دوام بیاورند.

جنگل‌ حرا قشم با وسعتی معادل ۸۲,۳۶۰ هکتار در سال ۱۳۵۱ به‌عنوان «منطقه حفاظت‌شده حرا» معرفی شد؛ سپس در سال ۱۳۵۴ با افزایش وسعت به ۸۵,۶۸۶ هکتار، عنوان پارک ملی را از آن خود کرد. تا اینکه این جنگل دیدنی قشم در سال ۱۳۵۶ به شبکه جهانی انسان و زیست‌کره یونسکو ملحق شد. این منطقه هم‌اکنون توسط اداره کل محیط‌زیست استان هرمزگان محافظت می‌شود.

داستان‌های متعددی درباره درختان حرا مطرح است؛‌ به‌عنوان‌مثال، برخی معتقدند این درختان از اشک چشم انسان روییده‌اند و عده‌ای می‌گویند که آن‌ها سوغاتی از هندوستان هستند که در نزدیکی بندر لافت کاشته شده‌اند.

حرا به درختانی با شاخ و برگ سبز روشن با ارتفاع حدود سه تا ۶ متر گفته می‌شود که آب‌شورزی هستند. پوست این درخت خاصیت تصفیه‌کنندگی دارد و آب دریا را می‌گیرند و با دفع نمک آن، بخش شیرین آن را جذب می‌کنند. با این اوصاف، درخت حرا را می‌توان یک تصفیه‌خانه آب‌شیرین‌کن طبیعی دانست. درختان جنگل‌ حرا قدمت زیادی دارند و در همه فصول سال سرسبز هستند و به همین دلیل، به نام جنگل همیشه‌بهار نیز شناخته می‌شوند. با فرارسیدن خرداد، درخت حرا گل‌های زردرنگی می‌دهد که در میان انبوه شاخ و برگ آن بسیار چشم‌نواز و دیدنی می‌شود.

دانه درختان حرا روی درخت جوانه می‌زند؛ سپس با جدا شدن از پایه مادری خود، در گل‌ولای پای درختان فرو می‌رود و نهال جدیدی به وجود می‌آید. همین سبک تکثیر باعث ایجاد چنین منطقه جنگلی زیبایی شده است. درختان حرا برگ‌هایی با قاعده باریک و بیضی‌شکل و میوه‌ای بادامی‌شکل دارند که در تابستان می‌رسند و پس از مدتی در آب می‌افتند و در خاک‌های ساحلی ریشه می‌زنند. گیاه چندل نیز گل‌هایی به رنگ سفید یا زرد دارد که در زمستان‌ها به چشم می‌خورد و میوه قهوه‌ای‌رنگ آن شبیه به گلابی است که در بهار می‌رسد.

جنگل‌های حرا طی میلیون‌ها سال توانسته‌اند سازگاری خوبی با سواحل جزر و مدی و آب‌شور دریا پیدا کنند و بی‌دلیل نیست که از مقاوم‌ترین گونه‌های گیاهی به شمار می‌روند. گیاه حرا ریشه‌های کوتاهی دارد که تعداد زیادی ریشه فرعی آن به‌طرف بالا می‌روند و به‌طور متوسط تا ۳۰ سانتی‌متر رشد می‌کنند.

جنگل‌ حرا فقط به جزیره قشم اختصاص ندارد و تا حوالی بندر پهل، بندر خمیر و جزیره هرمز امتدادیافته است. عده‌ای از مردم بومی در زمان مد به این جنگل‌ها می‌آیند تا به ماهیگیری یا هرس شاخ و برگ درختان مشغول شوند. درواقع، هرس کردن به پربارتر شدن درختان کمک می‌کند و از طرفی هم بومیان می‌توانند از آن‌ها برای مصارف شخصی یا فروش استفاده کنند.

درخت حرا نقش مهمی در زمینه تأمین غذای دام، تولید زغال، تولید چوب، تهیه خمیر کاغذ و غیره دارد. مضاف بر اینکه شیره درون آوندهای این درخت برای درمان بیماری‌های پوستی رایج در هرمزگان مفید است.

درختان حرا به دلیل عمر طولانی‌شان، تنه‌هایی بسیار محکم دارند و درگذشته از همین مزیت برای ساخت دهل استفاده می‌کردند. در حقیقت، اولین دهل جزیره قشم با چوب درخت حرا ساخته‌شده است.

از آنجا که چوب این درختان در اثر سوختن دود سیاه تولید نمی‌کند، گزینه خوبی برای تهیه زغال است. میوه و برگ این درختان نیز به‌عنوان گیاه دارویی کاربرد دارند. ریشه درخت حرا همچون سدی طبیعی در برابر امواج و طوفان‌های دریایی عمل می‌کند.

آب و گل جنگل‌ حرا حاوی نمک و آهک است و درگذشته مردم از گل آن برای لاغر شدن استفاده می‌کردند؛ به‌این‌ترتیب که آن را به بدن خود می‌مالیدند و پس از خشک شدن، خود را در آب می‌شستند.

پوشش گیاهی این جنگل‌ها را درختان «حرا» و «چندل» تشکیل می‌دهند. این درختان زیبا زمان جزر دریا، از آب بیرون می‌آیند و با مد دریا تا نیمه در آب فرو می‌روند. آب‌وهوای استوایی این مناطق نیز مزید بر علت شده است تا درختان حرا رشد خوبی داشته باشند.

همچنین جنگل‌ حرا شرایط اکولوژی مناسبی دارد و از همین رو زیستگاه پرندگان مهاجر مناطق گرمسیری نظیر حواصیل بزرگ، حواصیل هندی، کفچه نوک‌تیز، گیلانشاه، سلیم خاکستری، کاکائی و غیره است. همچنین انواع گوناگون پرندگان، آبزیان و دوزیستان نظیر انواع مارهای دریایی و ماهی‌ها و همین‌طور لاک‌پشت‌ها در این منطقه ساکن هستند. جالب است بدانید که ۸۰ درصد از آبزیان دریای خلیج‌فارس در این منطقه تخم‌ریزی می‌کنند.

جنگل‌ حرا در تنگه خوران و مابین بخشی از استان هرمزگان و جزیره قشم قرار گرفته است. در واقع این جنگل در سواحل شمال غربی جزیره قشم واقع‌شده است و زیباترین قسمت آن در مثلث بندر لافت، روستای کوران و منطقه گازی گورزین خودنمایی می‌کند.

از سواحل قشم، راه خشکی به درون این جنگل‌ها وجود ندارد و تنها راه بازدید آن‌ها، از طریق آب است. برای تماشای جنگل‌ حرا باید به اسکله روستای طبل، بندر لافت یا اسکله سهیلی بروید و از آنجا سوار قایق شوید و به دل جنگل بزنید. اسکله سهیلی شهرت بیشتری دارد و از امکاناتی نظیر فروشگاه صنایع‌دستی و سوغاتی، سرویس بهداشتی، سوپرمارکت و غیره برخوردار است. در نظر داشته باشید که با ناخداهای پرتجربه‌ای همراه شوید که آبراهه‌های کوچک این جنگل را می‌شناسند و می‌توانند دیدن جنگل‌ حرا قشم را به خاطره‌ای به‌یادماندنی برایتان تبدیل کنند.

آدرس: جزیره قشم، اسکله سهیلی