تنگه چاهکوه در غرب جزیره قشم

قسمت شرقی جزیره قشم میزبان دره‌ای شگفت‌انگیز است که به تنگه چاهکوه شهرت دارد و با جلوه‌های خاص خود موجب حیرت بسیاری از بازدیدکنندگان خود می‌شود. همه عناصر طبیعی از جمله باد و آب دست‌به‌دست هم داده‌اند تا هزاران سال این پدیده را شکل دهند. دره‌ای به عمق ۱۰۰ متر پر از اشکال و نقش و نگارهای متنوع که دنیایی متفاوت را پیش روی‌تان می‌گذارد.

در تابلوی اطلاعات سازمان منطقه آزاد قشم از این تنگه با عنوان دره مقدس چاهکوه یادشده است چرا که آب در گذشته‌های دور تقدس خاصی برای پیشینیان ما داشته و این دره محلی برای ذخیره آب بوده است.

به‌محض قرار گرفتن در ورودی دره، تندیسی طبیعی دیده می‌شود که به «سه سر نگهبان» شهرت دارد. سپس چهار چاه که توسط ساکنان در میان دره حفر شده‌اند تا ذخیره‌گاهی برای آب شیرین باشند، دیده خواهد شد. پس از گذر از کنار آنها، تندیس‌ها، حجم‌ها، کاسه‌ها و طاقچه‌ها بر دیواره دره به چشم می‌خورند. کم کم دره‌ای عریض و دیواره‌های بلند آنکه تنها بخش کوچکی از آسمان را نشان می‌دهند، دیده خواهد شد.

دلیل اصلی به وجود آمدن این دره و دره‌های مشابه اطراف آن شکستگی‌های ایجاد شده در یک طاقدیس بزرگ است. طاقدیس‌ها چین‌خوردگی‌های طاق‌مانند زمین هستند که در ایجاد جاذبه دیگری در قشم به نام گنبد نمکی نمکدان (طولانی‌ترین غار نمکی جهان) نیز تأثیر داشته‌اند. نیروهای طبیعی باعث شده‌اند تا یک گسل، یک کوه سنگی یکپارچه را به‌صورت ضربدری برش دهد و چهار تنگه را ایجاد کند که در یک نقطه به هم برخورد می‌کنند.

آنچه که در تنگه چاهکوه مشاهده می‌شود در نتیجه سال‌ها فرسایش سنگ‌های رسوبی به‌وسیله باد، آب باران، بارش‌های سیل‌آسا و شدید و نور آفتاب شکل‌گرفته است. آهک یا بی‌کربنات کلسیم موجود در دیواره تنگه، نسبت به اسید آب باران واکنش نشان می‌دهد و در آن حل می‌شود و در نتیجه شکاف‌ها و حفره‌های کوچکی به وجود می‌آید. آب به این سنگ‌ها نفوذ نمی‌کند و به همین دلیل، فرسایش به‌صورت لایه‌لایه رخ می‌دهد و آب پس از چرخیدن در حفره‌ها دوباره به بیرون می‌ریزد و یا تبخیر می‌شود. درنتیجه این عمل، باگذشت زمان، این حفره‌ها، روزبه‌روز بزرگ‌تر شده و در طی میلیون‌ها سال، شیارهای عمیق و طویل و انواع حفره‌های عدسی، قاشقی و کروی شکل در دل دیواره دره شکل می‌گیرند.

چاهکوه دره‌ای به عمق ۱۰۰ متر است که نمایشی از فرسایش سنگ‌های رسوبی است. این دره با حفره‌ها و دالان‌ها و اشکال اعجاب‌آور در دیواره‌های خود گردشگران را مبهوت می‌کند. نظیر این پدیده زمین‌شناسی در آلمان، انگلیس، چین، آمریکا و چند کشور دیگر وجود دارد. دره چاه

کوه، در دل یک کوه سنگی یکپارچه قرار گرفته که به شکل ضربدر برش خورده است. چاهکوه در ابتدا عریض و با دیواره‌های بلند در برابر دیدگان مخاطب ظاهر می‌شود، ولی به‌تدریج از عرض آن کاسته تا جایی که عبور از میان آن دشوار می‌شود این در حالی است که ارتفاع دیواره‌ها همچنان زیاد است.

وجود شیارها و خطوط فرسایش موازی و همچنین حفره و طاقچه‌ای بدنه این دره و نیز وجود جوی‌های سنگی در کف دره، موجب شده تا تنگه چاهکوه هر بیننده‌ای را تحت تأثیر قرار دهد. چاهکوه دره‌ای است با احجام و تندیس‌ها و پوشیده از صدها حفره و کاسه و طاقچه بر بدنه عمومی آن با جوی‌های سنگی و چاه‌های آب که از یورش باد، بارش باران‌های تند و تابش آفتاب داغ پدید آمده است.

باد، آب باران و بارش‌های سیل‌آسا و شدید از مهم‌ترین دلایل وجود این حفره‌های زیاد در میان دیواره چاهکوه است. سنگ‌های چاهکوه دارای آهک یا بی‌کربنات کلسیم است که اسید آب باران دلیل حل شدن آنها و ایجاد شکاف‌ها و حفره‌های کوچکی در میان آنها شده و این حفره‌ها در طول چند میلیون سال بزرگ‌تر شده و تبدیل به دالانه‌هایی شده‌اند.

این دره از چهارسو، چهارتنگه دارد که درجاهایی دیواره‌ها به هم می‌رسند و فاصله ۲ دیواره از هم شاید به حدود نیم متر برسد.

به نظر می‌رسد این دره و دره‌های مشابه اطراف آن مربوط به شکستگی‌های طاقدیس بزرگی باشند که بر ایجاد گنبد نمکی نمکدان هم نقش داشته است. جنس سنگ‌های چاهکوه، از سنگ‌های رسوبی موسوم به سنگ‌های آهکی و مربوط به رشته‌کوه زاگرس می‌شوند که جزو یکی از ۳ گروه سنگ‌های موجود در طبیعت (رسوبی، آذرین و دگرگونی) قرار می‌گیرد. در دیواره‌های دره چاهکوه، فرسایش آبی و انحلال، شیارهای عمیق و طویل و انواع حفره‌های عدسی، قاشقی و کروی شکل را حفر کرده‌اند.

طرح‌ها و اشکالی که روی دیواره‌های این تنگه زیبا نقش بسته هر بیننده‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اشکالی که خیال‌انگیز و رویاگونه‌اند و مانند آثار هنری ارزشمندی شده‌اند که به‌دست هنرمند توانایی به وجود آمده‌اند.

ورودی دره شمالی جنوبی از سمت شمال عریض‌تر و کم‌شیب‌تر است و شکل کمابیش U مانندی را نشان می‌دهد. هرچه به سمت جنوب پیش می‌رویم دره کم‌عرض‌تر شده و شیب آن افزایش می‌یابد و در انتها به شکل V درآمده و سخت‌گذر می‌شود.

جنس دیواره‌ها عمدتاً از ماسه سنگ آهکی سست بوده و به دلیل وجود میان لایه‌های مارن قرمز، سیلت و آهک شاهد انحلال و فرسایش‌های شدید در این بخش‌ها هستیم به‌گونه‌ای که در تمامی طول دیواره دره حفره‌های متعدد کوچک و بزرگ نمایان هستند.

در حوالی روستای چاهو در کناره شمالی بخش غربی جزیره دو دره عمود برهم با دیواره‌های عمودی بلند دیده می‌شوند که مورفولوژی شبه کارستی را نشان می‌دهند. در کف یکی از دره‌ها که امتداد تقریباً شمالی جنوبی دارد حفره‌های کم‌عمق و نیمه عمیق چاه مانندی وجود دارند که محل انباشت و ذخیره آب‌های جاری‌شده در دره‌ها بوده و مورد استفاده اهالی منطقه قرار می‌گیرند.

عکاسی، سنگ‌نوردی و تماشای آسمان شب از جمله تفریحاتی است که می‌توان در این دره تجربه کنید. البته برای سنگ‌نوردی باید در ابتدا با مسئولان قشم هماهنگی لازم را انجام دهید تا بتوانید قسمت‌های صعب‌العبور تنگه چاهکوه را کشف کنید.

همچنین اگر که می‌خواهید بازدید شبانه از چاهکوه داشته باشید، به دلیل نبود امکانات و عدم پوشش دهی آنتن تلفن همراه در درون تنگه، لازم است تا از قبل هماهنگی‌های لازم را انجام دهید و همراهی راه‌بلد و آشنا به تنگه را با خود ببرید تا برایتان مشکلی پیش نیاید.