غار خربس در شرق جزیره قشم

غار خربس یکی از غارهای زیبا و معروف جنوب کشور است که در استان هرمزگان و در جزیره قشم واقع‌شده است. این غار که پیشینه تاریخی نیز دارد، در شرق جزیره قشم جای دارد و همه‌روزه به‌خصوص در فصل پاییز و زمستان پذیرای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی می‌باشد.

خربس در نتیجه دو عامل به شکل امروزی خود درآمده است؛ در ابتدا گذشت زمان و فروکش کردن آب دریا باعث شده تا کوه با حفره‌هایی تو در تو پدیدار شود و گرداب و تخلیه ماسه‌ها از حفره سنگ‌ها شکل اولیه آن را پدید آورد. سپس انسان‌ها با کندن دیواره‌ها و انجام کنده کاری‌ها، به آن شکلی تازه بخشیده‌اند. آنها به‌مرور زمان و براساس نیازهایشان، شکل و ساختار این غار و دیواره‌های آن را تغییر داده و کاربری‌های تازه‌ای به وجود آورده‌اند.

از آنجا که اسناد یا شواهد خاصی برای این غار و سرنوشتش وجود ندارد همه‌چیز بر پایه حدس و گمان و افسانه‌های محلی است. در اینجا به برخی کاربری‌هایی که برای غار آورده‌اند اشاره می‌شود:

قرارگیری غار در ارتفاع باعث شده تا بسیاری به این فکر بیفتند که اینجا پرستشگاه مهر و الهه میترا بوده است. مِهرپرستی یا آیین مهر آیینی بر پایه پرستش «میترا» در دوران پیش از آیین زرتشت پدید آمد. مهر یا میترا یکی از کهن‌ترین اسطوره‌های بشری هستند که ریشه شان به اقوام آریایی نخستین بازمی‌گردد. داستان مهر آن‌قدر در دنیای باستان و بین ملل گوناگون پیچید که از شکل اسطوره‌ای درآمد و به‌عنوان یک آیین اجتماعی و مذهبی در نظر گرفته شد. گفته می‌شود که پیروان این آیین در غار خربس به نیایش می‌پرداختند و حتی برخی بر این باورند که از تالار غار برای مراسم یادبود امواتشان استفاده می‌کردند.

استودان زرتشتی‌ها

پناهگاهی برای مردم بی‌دفاع

نظریه دیگری وجود دارد که غار خربس را پناهگاه مردم می‌داند. درگذشته وقتی دزدان دریایی پا به جزیره می‌گذاشتند و به غارت اموال می‌پرداختند داشتن یک پناهگاه امن نیازی مهم بود. مردم برای حفاظت از خود حفره‌هایی درون غار حفر کردند. این حفره‌ها در زمان خطر، جان‌پناه کودکان، زنان و کهن‌سالان می‌شدند و مردان جوان هم به جنگ با مهاجمان می‌رفتند. در غارها آب و غذا و سنگ‌هایی برای پرتاب و دفاع وجود داشت.

مردم محلی می‌گویند بر فراز غار خربس، در ارتفاعات صخره‌ای همواره یک جفت عقاب ماهیگیر زندگی می‌کنند و تخم می‌گذارند. این عقاب‌ها ازجمله گونه‌های نادر و مرغوب جهان هستند. هم‌چنین در حفره‌های زیرین و زوایای تاریک غار خفاش‌های دم‌موشی زندگی می‌کنند. کارشناسان می‌گویند نسل این نوع خفاش در حال انقراض است اما خوشبختانه در غار خربس این خفاش‌ها در امنیت به سر می‌برند. همچنین داخل این غار فضاهای متعددی وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها پرداخته می‌شود:

نه روزنه موجود در دیوار کوه، ورودی‌های غار را تشکیل می‌دهند؛ ۶ روزنه در بالا، ۲ تا در وسط و یکی در پایین. گرچه امروزه تنها از یک روزنه وارد می‌شوید و پس از پایان بازدید از یک روزنه دیگر به خارج از غار می‌روید. پشت این روزنه‌ها تالاری بزرگ قرار دارد که دو تاقچه کوچک در آن دیده می‌شود که احتمالاً جاچراغی بوده‌اند. پس از ادامه بازدید در محیط داخلی غار، تالارها، دهلیزها، اتاق‌ها، چشمه‌ها و روزنه‌های دیگر را می‌بینید که همگی به هم راه دارند و بازی هزارتو را برایتان تداعی می‌کنند. ابعاد این اتاق‌ها و تالارها از ۴ در ۵.۵ متر تجاوز نمی‌کند و تالار بزرگ غار حدود ۲۵ مترمربع وسعت دارد. روزنه‌های غار رو به شمال و جنوب هستند و نشان می‌دهند که روزگاری مردمی در این غار حضور داشتند.

به هنگام بازدید از غار خربس، به روزنه‌هایی برخورد می‌کنید که نرده‌هایی چوبی در جلوی خود دارند. این روزنه‌ها بخشی از نور غار را تأمین می‌کنند؛ البته کاربردشان درگذشته فقط این نبوده و می‌توانستند حتی ورودی‌های غار باشند. وقتی به این روزنه‌ها می‌رسید نمی‌توانید در برابر تماشای چشم‌انداز بیرون مقاومت کنید. از آن بالا می‌توانید فضای سبز کوچک و محدود پایین غار را ببینید و دیدی وسیع به محدوده داشته باشید.

ذکر این نکته ضروری است که شاید فکر کنید که این غار انسان‌ساخت است و پر از رد تیشه، پس می‌توان بر روی دیوارهای آن نقاشی کرد و یادگاری از خود به‌جای گذاشت. یادتان باشد این اثر کهن با همین نقش و نگارهای قدیمی اهمیت پیدا می‌کند و هرگونه آسیب به آن از ارزشش می‌کاهد. برای احترام به ثروت ملی از هرگونه علامت‌گذاری روی دیواره‌ها خودداری کنید. در بازدید از غار مراقب کودکانتان باشید. نرده‌های چوبی روزنه‌ها چندان قابل‌اعتماد نیستند و صرفاً جهت هشدار نصب‌شده‌اند.

هزینه بلیط برای بازدید از غار تاریخی و زیبای خربس در ابتدای سال ۱۴۰۰، مبلغ ۲,۰۰۰ تومان برای هر فرد است.