کاخ شمس (کاخ مروارید) در مهرشهر کرج

کاخ شمس که به کاخ مروارید نیز معروف است، یکی از جاذبه‌های تاریخی کرج و منطقه مهرشهر است. این کاخ برای اقامت شمس پهلوی و در همین دوره ساخته‌شده است.

معرفی کاخ شمس کرج

این کاخ زیبا در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ هجری شمسی با فضای حدود ۱۱ هکتار و زیربنای حدود ۲,۵۰۰ مترمربع ساخته شد. دلیل ساخت این کاخ در این منطقه این بوده است که شمس پهلوی خواهر محمدرضا پهلوی، به دلیل بیماری آسم نیاز به منطقه‌ای خوش آب‌وهوا داشته است و به همین دلیل این منطقه برای ساخت کاخ انتخاب شده است.

شمس پهلوی و خانواده او تا سال ۱۳۵۷ و به مدت ۱۲ سال، در این کاخ زندگی کرده‌اند و گفته می‌شود شمس پهلوی در این کاخ ایرانی، اروپایی پذیرای مهمانان ویژه‌ای از داخل و خارج از کشور بوده است.

معماری بنا

در ساخت‌وساز کاخ شمس، هیچ‌یک از اصول معماری ایرانی رعایت نشده و سبک، نقشه و ساختار آن کاملاً غربی است. معماری این اثر که بخشی از تاریخ معماری مدرن است، با تأثیر از شیوه فرانک لوید رایت از پرآوازه‌ترین معماران آمریکایی است که از سوی یکی از شاگردان ایرانی‌اش به نام «عامری» به مبلغ یک‌میلیون دلار آمریکا ساخته‌شده است.

سازه اصلی و طرح کاخ به شکل یک سفره‌ماهی است که صدفی را دربرگرفته است. همه فضاهای معماری در زیر سقفی با فرم حلزونی (مارپیچ) و با نورگیرهای گوناگون و به شکل دانه‌های مروارید ساخته‌شده است. در گوشه شمالی کاخ و در محوطه بیرونی دریاچه نیز به شکل باله‌های سفره‌ماهی طراحی و ساخته‌شده است.

به گفته میرچی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان البرز، کاخ مروارید یکی از باارزش‌ترین کاخ‌های تاریخی ایران است و از لحاظ ویژگی‌های فنی از بسیاری از کاخ‌های موجود چند پله بالاتر است و تکنیک‌های که در ساخت، طراحی و رنگ‌آمیزی این مجموعه حتی از سبک و شیوه ساخت کاخ سعدآباد نیز برتر است.

بخش‌های مختلف کاخ شمس

این بنا شامل فضاهای متعددی از جمله سالن طلایی بار، دفتر مخصوص شمس، سالن پذیرایی، سالن سینما، سالن بیلیارد، استخر، آب‌نما، محل نگهداری پرندگان کمیاب، اتاق‌های خواب و غیره می‌باشد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این کاخ، اتاق صدف است که دارای تزیینات مختلفی بوده، به‌خصوص نمای بیرونی آن‌که به‌صورت حلزونی شکل ساخته‌شده است. در طراحی فضای بیرونی، دریاچه کوچکی سه طرف کاخ را احاطه کرده و به زیبایی آن افزوده است.

مالکان مجموعه

این کاخ زیبا پس از انقلاب این کاخ به بنیاد مستضعفان و بعد از حدود ۱۵ سال به بنیاد تعاون واگذار شد و بنیاد تعاون سپاه نیز در ازای هزینه صدور مجوز ساخت و ساز در حدود ۸۰ هکتار این مجموعه، ساختمان‌های مسکونی مجموعه کاخ شمس را به شهرداری فروخت.

از آن زمان از این کاخ به عنوان موزه و با نام مجتمع اردویی، تفریحی شهید فهمیده استفاده‌شده است. اما در سال ۱۳۸۲ هجری شمسی و پس از بارش سنگین برف و با شکایت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری، کار این مجتمع تفریحی به‌پایان رسید و ۳۰ درصد یعنی ۲۷ هکتار از مجموعه کاخ مروارید به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز واگذار شد تا با مرمت و سامان‌دهی فضای کاخ، امکان بازدید عموم از آن فراهم شود.

وضعیت فعلی کاخ

این کاخ اکنون در وضعیت نامناسبی قرار دارد و گفته می‌شود به بودجه‌ای معادل ۲۰۰ میلیارد تومان برای بازسازی و مرمت نیاز دارد و هنوز مالکیت آن کامل تعیین نشده است.

متأسفانه بیشتر بخش‌های بنا دچار آسیب‌های جدی شده است، سقف‌ها نم برداشته، جداره و تزیینات سردرها کنده‌شده و درب‌ها شکسته شده‌اند. آب باغ نیز قطع‌شده است و درختان نادر آن زرد شده‌اند.

اطلاعات بازدید کاخ شمس

متأسفانه در حال حاضر اطلاعاتی در خصوص امکان و ساعات بازدید از کاخ شمس و بهای بلیط وجود ندارد. اگر شما خواننده گرامی در خصوص بازدید از این مکان اطلاعات دارید، در قسمت نظرات اعلام نمایید تا مورداستفاده دیگران قرار گیرد.

ثبت در آثار ملی ایران

این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ به شماره ثبت ۷۰۶۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.