میدان نقش جهان اصفهان در خیابان استانداری

میدان نقش جهان یکی از جاذبه‌های تاریخی و جذاب شهر اصفهان است که در خیابان استانداری جای دارد. این میدان و جاذبه‌های تاریخی اطرافش همیشه موردتوجه مسافران ایرانی و خارجی است و همه‌روزه افراد زیادی برای تماشا و گذران اوقات فراغت به این میدان مراجعه می‌کنند.

معرفی میدان نقش جهان اصفهان

میدان نقش جهان میدان بزرگ مستطیل شکلی در شهر اصفهان در کشور ایران است که توسط ساختمان‌های دوره صفوی محصور شده‌ است. اگرچه نقش جهان پیشینه‌ای کهن‌تر از دوران صفوی دارد، ولی میدان نقش جهان به شکل امروزین، در دوره سلطنت شاه عباس صفوی پایه‌گذاری شده‌ است.

در گذشته این میدان محل برگزاری مراسم گوناگون و بازی چوگان بوده و امروزه یک تفرجگاه عمومی و محلی برای برگزاری نماز جمعه و مراسم ملی و مذهبی می‌باشد.

شرح مفصل این میدان را جهان‌گردان اروپایی مانند شوالیه شاردن (فرانسوی)، تاورنیه، پی یتر و دولاواله، سانسون انگلبرت کمیفر و دیگران که در روزگار صفوی ار پایتخت ایران آن زمان دیدن کرده‌اند، به دست داده‌اند.

وجه تسمیه و نام‌گذاری میدان نقش جهان

در محل این میدان تا قبل از حکومت صفویان، یک باغ به نام نقش جهان وجود داشته است. اسم این باغ را از شهری در آذربایجان گرفته بودند که اکنون نخجوان نام گرفته است. در مورد این شهر حمدالله مستوفی عنوان کرده است: «شهری خوش است و آن را نقش جهان خوانند و اکثر عمارات آن از آجر است».

در دوره رضاشاه بعد از بازسازی میدان و بناهای اطراف، نام رسمی میدان تبدیل به میدان شاه و همچنین مسجد جامع عباسی به مسجد شاه مبدل شد. میدان امام یا میدان امام خمینی نام رسمی این میدان در دوره کنونی است.

تاریخچه میدان نقش جهان

عرض این میدان در حال حاضر ۱۶۵متر ، طول آن بیش از ۵۰۰ متر و مساحت آن حدودا ۸۵ هزار متر مربع می‌باشد که در دوره تیموریان در اندازه‌ای کوچکتر ساخته شد. این میدان در دوره شاه عباس اول توسعه و گسترش یافته و به شکل کنونی خود درآمد.

اغلب بناهای اطراف این میدان نیز در همین دوره ساخته شد. بعد از منتقل شدن پایتخت کشور از اصفهان به شیراز، اهمیت میدان نقش جهان روز به روز کمتر شد. میدان و بناهای پیرامونش بیشتر در دوره قاجار تخریب شد اما با روی کار آمدن دولت پهلوی تمامی بناهای پیرامون میدان به صورت کامل تعمیر و بازسازی شدند. تا امروز کار بازسازی و تعمیر این بناها بصورت مداوم انجام می‌شود. محل بنای میدان نقش جهان در جایی بود که قبل از آن باغ وسیعی به اسم نقش جهان در آنجا قرار داشت.

رژه قشون، بازی چوگان، برگزاری آئین‌ها و جشن‌ها و نمایش‌های مختلف در دوره شاه عباس اول و جانشینان او در این محل بر گزار می‌شد. یادگار از آن دوران دو دروازه سنگی چوگان است که در این میدان بر جای مانده است.

دورتادور این میدان ابنیه‌ای باشکوه مثل کاخ عالی قاپو، سر در قیصریه، مسجد شیخ لطف الله و مسجد جامع عباسی بنا شده که هر کدام از آنها از معماری‌های فاخر و با شکوه دوره صفویان می‌باشند. در زمان شاه عباس اول، پیش از ساخته شدن بناهای کنونی، محل برگزاری بعضی از مراسم رسمی مانند جشن باستانی نوروز و اعدام محکومین به اعدام در میدان کوشک انجام می‌شد. ابنیه موجود کنونی را در دوران حکومت شاه عباس اول به استناد به منابع مختلف تاریخی مربوط به سال ۱۰۱۱ هجری قمری دانسته‌اند.

با این وجود از ابتدای حکومت شاه عباس سطح میدان در اندازه وسیع‌تری از میدان کوشک سابق باز شده و آتش‌بازی و مراسم چراغانی در آن بر گزار می‌شد. احتمالا نقشه این میدان از روی نقشه میدان حسن پادشاه در تبریز الهام گرفته شده باشد، دو تن از اساتیدی که میدان را به شکل کنونی طرح‌ریزی کردند استاد علی اکبر و محمدرضا اصفهانی بودند. بر سر در مسجد جامع عباسی و محراب مسجد شیخ لطف الله نام این دو استاد به چشم می‌خورد. در مدت زمان ساخت میدان و پس از آن و در طول دوران حکومت صفویان، میدان نقش جهان فعال و پویا بوده، ولی در زمان شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، به مرور از رسیدگی به میدان جلوگیری شده است. راکد شدن جوی های آب در دوره شاه سلطان حسین، باعث خشک شدن آخرین درختانی که شاه عباس با دست خود کاشته بود شد.

این میدان هم مثل دیگر بناهای تاریخی اصفهان مورد بی‌مهری حکمای دوره قاجار قرار گرفت. در مدت آشفتگی ایران از حمله افاغنه تا روی کار آمدن حکومت قاجار، بخش‌هایی از عمارت نقاره‌خانه تخریب شد. در دوران حکومت بعضی از حکمرانان محلی از جمله ظل السلطان و شاهزاده صارم الدوله این مجموعه تا مرز تخریب هم پیش رفت. در انتهای دوران قاجار قسمت عمده و زیادی از حجره‌ها خراب شده بود و کاشی‌کاری‌های گنبدها شکسته و تکه تکه و همچنین میدان از همه جهت نیاز مبرم به بازسازی و مرمت داشت.

فضای کلی میدان نقش جهان

با ورود به مجموعه نقش جهان، به فضایی متفاوت از شهر وارد می‌شوید. این میدان در میان خود، حوض بزرگی دارد که زیبایی رقص فواره‌هایش زبانزد خاص و عام است. گذرگاه‌های متعدد به شما اجازه می‌دهند که به راحتی در جای جای میدان حرکت کنید و از تماشای زیبایی های آن لذت ببرید. در دو ضلع این میدان بناهای مذهبی و مساجد قرار دارند و در ضلعی دیگر یک کاخ تماشایی مشاهده می‌شود.

ورودی بازار اصفهان نیز از همین میدان است که شما را به دنیایی تاریخی و متفاوت دعوت می‌کند. دورتادور میدان، غرفه‌ها یا مغازه‌هایی وجود دارند که اجناسی ناب از صنایع دستی را ارایه می‌دهند و با کالاهای زیبایشان چشم شما را به خود خیره می‌کنند. همه چیز آن قدر شگفت و دیدنی است که فراموش می‌کنید به درون بناها قدم بگذارید و دوست دارید زمان بیشتری را شاهد این زیبایی‌ها باشید. شاید به خاطر همین است که نیمکت‌های سنگی نیز در میدان وجود دارند تا بر روی‌شان بنشینید و برای لحظاتی غرق در جریان زندگی مردمان اصفهان در نقش جهان شوید.

میدان نقش جهان و بازی چوگان

در ضلع جنوبی و شمالی میدان نقش جهان، ستون‌هایی کوتاه و سنگی دیده می‌شوند که در واقع دروازه چوگان را تشکیل می‌داده‌اند و امروز رهگذران بی‌تفاوت از کنار آنها می‌گذرند. اینها یادگاری‌هایی از انجام ورزش چوگان در گذشته هستند و قدیمی‌ترین دروازه چوگان دنیا را تشکیل می‌دهند. چوگان از بازی – ورزش‌های کهن ایرانی است که به دلیل رواج در میان پادشاهان و بزرگان به بازی شاهان نیز معروف بوده و امروزه به تمام جهان راه یافته است. در این بازی، اسب‌سواران باید بتوانند با دسته‌هایی چوبی که در دست دارند توپ را وارد دروازه حریف کنند و پیروز شوند.

میدان چوگان نقش جهان، یکی از میادین برگزاری بازی چوگان بوده که گستره‌ای برابر با ۸۳۵۰۰ مترمربع را در بر می‌گرفته است و طرح آن تا جایی در نحوه اجرای بازی چوگان تاثیر داشته‌ که زمین‌های چوگان معروف دنیا، کم‌وبیش از آن الگو گرفته‌اند. چند سالی است که بازی‌های چوگان به صورت نمادین در این میدان برگزار می‌شوند تا تاریخ این اثر بهتر به نمایش گذاشته شود و مردم از آن بیشتر آگاهی یابند.