خانه لاری‌ها در محله فهادان یزد
خانه لاری‌ها یکی از خانه‌های تاریخی و زیبای شهر یزد است که در محله فهادان این شهر جای دارد. این خانه به دلیل معماری خاص و جذابش، موردتوجه گردشگران است و همه‌روزه افراد زیادی از آن بازدید می‌کنند.
فهرست مطالب
معرفی خانه لاری‌ها یزد
خانه لاری‌ها نگینی از مردم لارستان در دل کویر است که در شهر یزد می‌درخشد. این خانه مساحتی برابر ۱۷۰۰ متر و زیربنایی معادل ۱۲۰۰ متر را به خود اختصاص داده است. این خانه زیبا به‌عنوان لوکیشن یکی از سریال‌های معروف به نام “حانیه” مورداستفاده قرار گرفت.
تاریخچه خانه لاری‌ها
بیش از ۲۷۰ سال پیش بود که خاندان لاری‌ها برای تجارت از استان فارس به یزد آمدند و در نقاط مختلف شهر ساکن شدند. سال ۱۲۸۶ هجری قمری و دوره سلطنت سلسله قاجار، خانه لاری‌ها در شهر یزد ساخته شد. مالک این خانه یکی از تجار برجسته لاری در شهر یزد به نام حاج محمدابراهیم لاری و بنیان‌گذارش حاج غلامحسین ملازینل بود. درودیوارهای خانه مأمنی برای نسل‌های مختلف خاندان لاری‌ها شدند و قد کشیدن فرزندان خاندان را به تماشا نشستند تا این‌که خانه از رونق افتاد و کاربری‌های دیگری پیدا کرد.
تا اواخر دوران حکومت رضاشاه پهلوی، خانه لاری‌ها، به‌عنوان یکی از خانه‌های اعیان و اشراف دوران خود موردتوجه خاص و عام بود اما به علت موروثی شدن به متروکه‌ای تبدیل شد و خسارات و آسیب‌های جدی به آن وارد آمد. این خانه برای مدتی خانقاه نعمت‌الله‌ی (محل زندگی دراویش مسلک نعمت‌الله‌ی) نیز بود و دراویش در آن گرد هم می‌آمدند.
معماری خانه لاری‌ها
خانه لاری‌ها هم مانند بیشتر خانه‌های قدیمی شهر یزد از اصول معماری خاصی پیروی می‌کند:
حفظ حریم اهل خانه
خانه‌ای را در یزد نمی‌توان یافت که حفظ حریم خانواده، اصل مهم و ضروری در ساخت آن نبوده نباشد؛ به‌طوری‌که در تمام آنها نظر انداختن به داخل خانه بدون اجازه صاحب آن کاملاً غیرممکن است. این اصل در خانه لاری‌ها هم دیده می‌شود و هیچ غریبه‌ای نمی‌تواند بدون اذن صاحب‌خانه به حریم خانه راه پیدا کند. در تمام خانه‌های قدیمی یزد همبستگی و در هم تنیدگی در فضاهای بین دو ملکِ متفاوت و متمایز دیده می‌شود اما نوع ساخت خانه‌ها به‌گونه‌ای است که خدشه‌ای به حرمت و حریم اهالی خانه وارد نکند و آسودگی و آرامش را برای اعضای خانواده به ارمغان آورد. مهمانخانه، هشتی، دالان و دیوارهای بلند و نحوه قرارگیری فضاها در کنار یکدیگر این امر را به اثبات می‌رساند.
پیش‌ازاین گفتیم که خانه لاری‌ها ۳ حیاط دارد. حیاط بزرگ‌تر، حیاط اصلی و دارای اهمیت بسیاری است و حیاط دوم و سوم در درجات بعدی وسعت و اهمیت قرار می‌گیرند. در محل ارتباط دو حیاط اول، فضایی به نام هشتی برای انتظار و کسب اجازه مهمان برای ورود قرارگرفته و از دسترسی برابر به هر دو حیاط برخوردار است. برخی از فضاها همچون اسطبل، مطبخ و انبار که دائما با بیرون در ارتباط‌اند نیز با دری جداگانه، مستقیماً به بیرون عمارت مرتبط می‌شوند.
به هنگام ورود به این خانه با کوبه‌های متفاوتی که بر روی در قرار دارد بر می‌خوریم که برای زنان و مردان به‌صورت مجزا طراحی‌شده و صدای خاص خود را ایجاد می‌کند تا اهالی از محرم یا نامحرم بودن مهمان مطلع شوند.
استفاده از بادگیر
ساخت بادگیر و وجود بیشترین سایه و فضای خنک در تابستان‌ها یکی از ویژگی‌های مهم معماری شهرهای کویری و به‌ویژه یزد است که در خانه لاری‌ها نیز مشاهده می‌شود. بادگیر این خانه در کنار ایوان قد برافراشته و به خوبی نقش یک تهویه مطبوع را داشته است.
مصالح و تزیینات
به‌کارگیری مصالح و سبک معماری مناسب با اقلیم خاص شهر یزد مانند استفاده از خشت، گل، آجر، کاه، گچ و ساروج در سازه بنا و دَم‌گیری گچی، نماسازی و به‌کارگیری تزیینات ویژه کاملاً در ساختمان خانه مشهود است. در خانه‌های اعیانی وجود فضایی هنری با تزیینات آیینه‌کاری و گچ‌بری امری عادی به شمار می‌آید و این زیبایی‌ها در خانه لاری‌ها هم دیده می‌شود. تاب بندی و سیم گاکاری (کاربندی بالای درگاه‌ها)، ایجاد ستون‌ها و سرستون‌های رفیع در تالار و از همه بارزتر گره چینی در اتاق‌ها با شیشه‌های رنگی تزیینات چشم‌نوازی است که این بنا را تماشایی کرده‌اند.
فضاهای زیرزمینی
سرداب‌های خانه که دسترسی به آب قنات را برای اهالی خانه ممکن می‌کنند توسط پله‌هایی به سطح حیاط‌ها و راهروهای درون آنها متصل شده‌اند. این فضاها در زیرزمین و به‌صورت پراکنده و جدا از هم به چشم می‌خورند و به‌عنوان طبقه‌ای مشخص از ساختمان بنا در نظر گرفته نمی‌شوند بلکه قسمتی از طبقات هستند که در زیرزمین شکل‌گرفته‌اند.
فضاهای زیرزمینی در سراسر ساختمان وجود دارند و استفاده مفید از فضا را ممکن می‌کنند. آشپزخانه یکی از این فضاهاست که در سقف آن روزنه دایره‌ای شکل به قطر حدود نیم متر تعبیه‌شده و انبار عمارت در کنج غربی آن قرارگرفته است.
اندرونی، بیرونی و فضاهای فصلی
ساختمان خانه لاری‌ها مانند هر خانه اعیانی دیگر دارای دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مرکز و قسمت‌های اعیان‌نشین به‌صورت چهارفصل در دورتادور عمارت است. بر اساس زاویه تابش خورشید به قسمت‌های مختلف بنا، چهارسوی آن برای چهارفصل مختلف مناسب هستند. قسمت شمالی در فصل زمستان و قسمت جنوبی که شامل تالار و بادگیر است در فصل تابستان فضاهای مناسبی را برای اهالی خانه به وجود آورده‌اند. قسمت شرقی نیز با در برگرفتن اتاق آیینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها، مناسبِ فصل پاییز بوده است. ضلع غربی نیز فضای بهارخواب را دربرمی‌گیرد.
درب‌های متعدد
خانه لاری‌ها از دو درب به بیرون راه دارد. درب ضلع غربی که از طریق دهلیز و هشتی به تالار و حیاط اندرونی منتهی می‌شود و درب ضلع شمالی که به‌عنوان در فرعی عمارت به حیاط بیرونی و سپس به اتاق‌های ضلع غربی می‌رسد.
بخش‌های مختلف خانه لاری‌ها یزد
خانه لاری‌ها از یک حیاط اصلی یک حیاط میانی و یک حیاط کوچک و مجموعه‌ای از ایوان‌ها، تالارها، اتاق‌ها و یک سردر و هشتی برخوردار است. هشتی در فاصله‌ای بین دو حیاط تعبیه‌شده است که به هر دو حیاط به یک اندازه دسترسی دارد.
در ادامه به معرفی بخش‌های مختلف خانه لاری‌ها می‌پردازیم:
حیاط اصلی
اصلی‌ترین قسمت خانه لاری‌ها حیاط بزرگ آن است که به‌عنوان حیاط اصلی در نظر گرفته می‌شود. این حیاط مستطیلی شکل در امتداد شمال شرقی – جنوب غربی بنا قرار دارد. حوض لاجوردی میان آن جلوه خاصی را به فضا بخشیده است. بر روی حوض تختی قرار دارد که با سه پله از سطح حیاط جدا می‌گردد و نیمی از فضای حوض را اشغال می‌کند. این تخت و فضای آن اصطلاحاً غروب نشین یا سایه‌نشین نامیده می‌شود.
ارتفاع بخش جنوب غربی آن ارزش و اهمیت این قسمت از ساختمان را نشان می‌دهد. ایوان بلند و مرتفع این حیاط استفاده از فضا را در فصول مختلف سال فراهم می‌کند. باوجوداین ایوان در ضلع جنوبی و جنوب غربی بنا باعث وجود سایه در آن می‌شود و اهالی خانه‌ها می‌توانند در فصل تابستان در ایوان بنشینند و به‌دوراز تابش مستقیم خورشید هوای خنکی را تجربه کنند. در کنار این کاربرد تابستانه، وجود چنین فضای نیمه بازی در رأس حیاط اصلی و قرارگیری تمامی اتاق‌ها، ایوان‌ها و تالارهای ساخته‌شده در دور حیاط فضایی خاص را به وجود آورده است.
در آن‌سوی ایوان یعنی در فضاهای ضلع شمالی فضاهای آفتاب‌گیر وجود دارند که در فصل زمستان مورداستفاده قرار می‌گیرند و فضای وسیع‌تری را دربرگرفته‌اند. قرارگیری فضاهای بسته در شمال شرقی حیاط و وجود ایوانی کوچک و کوتاه تضاد این قسمت را با جنوب غربی حیاط نشان می‌دهد.
در ادامه به معرفی هر یک از قسمت‌های حیاط اصلی می‌پردازیم:
۱– ایوان و بادگیر
ایوان بلند و دهانه وسیع آن حیاط را به درون خود کشیده و پیوند خاصی را در مرز این دو قسمت به وجود آورده است. دیوارهای داخلی ایوان یکی از پرکارترین قسمت‌های حیاط اصلی را به نمایش می‌گذارند که در ادامه تزیینات دیوار حیاط، امتدادیافته‌اند. این ویژگی‌ها ایوان را یکی از قسمت‌های مهم حیاط اصلی جلوه می‌دهد.
۲– فضاهای بسته
اتاق‌های این عمارت با سه پله که با سنگ‌های مشبک‌کاری تزیین‌شده است از حیاط جدا می‌شوند. بدنه داخلی اتاق‌های این بنا که به هنر گچ‌بری و رنگ بنفش مزین هستند، به‌صورت چهارضلعی دورتادور حیاط را دربرگرفته‌اند. این اتاق‌ها در هر ضلع با درهای چوبی به یکدیگر راه دارند.
سقف مسطح اتاق‌ها با تیرهای چوبی پوشیده شده است که روی آنها توفال‌کاری (گچ کاری بر روی آهن توری) و بر روی توفالها نیز نقاشی گل‌وبوته دارد.
اتاق‌ها درواقع یکی از لایه‌های این قسمت ساختمان هستند. ایجاد مکان‌های خدماتی مانند اسطبل در لایه بعدی و پشت اتاق‌های رو به حیاط اصلی نشان از هوش سازندگان این بنا دار. فضاهای خدماتی به حیاط راهی ندارند.
هریک از ۲۲ اتاق این مجموعه بانام خاصی مشخص‌شده است. اتاق سه دری مخصوص بچه‌ها و اتاق پنج دری مخصوص خانواده و اتاق ارسی با درب کشویی به سمت بالا همگی در این عمارت قرار دارند.
اتاق پنج دری یکی از تماشایی‌ترین اتاق‌ها در این حیاط است.
۳– سرداب
سرداب اصلی خانه با عمقی در حدود ۶ متر در جبهه ایوان و بادگیر وجود دارد و به‌وسیله ۳۸ پله از سطح جدا می‌شود. سقف سردابه به‌صورت طاق تویزه (طاقی از گچ و نی) ساخته‌شده است و در داخل آن دو شمسه رنگین خودنمایی می‌کنند. سرداب دیگری نیز در ضلع غربی بنا واقع است و نقش بهارخواب را دارد. یکی دیگر از کاربردهای آن نگهداری گوشت و حبوبات در اتاقک درون آن می‌باشد.
حیاط میانی
حیاط میانی هم ساختاری شبیه به حیاط اصلی دارد. ایوانی هم در این حیاط دیده می‌شود که نمایی بلندتر از سایر فضاها دارد. این ایوان در مرکز بخش جنوب غربی با دهانه‌ای وسیع ساخته‌شده است.
وجود یک پنج‌دری درست در آن‌سوی این حیاط تقابل زیبایی را بین نماها به وجود آورده است. فضای شمال غربی حیاط یک هفت دری با نمایی ساده را در خود دارد. در کنار آن و در بخش شمال شرقی بنا یک پنج‌دری و یک سه‌دری وجود دارند که مجموعه‌ای از طاق‌نماها را ایجاد کرده‌اند. در مقابل هفت دری دیواری تراش‌خورده به چشم می‌خورد که نمایی دقیقاً متقارن با درهای اتاق هفت دری بر آن نقش بسته است.
حیاط سوم
در بخش شمال شرقی عمارت، قسمت جداگانه‌ای به چشم می‌خورد که یک حیاط کوچک و یک اتاق را شامل می‌شود. این قسمت ورودی و خروجی کاملاً جدا و مستقلی به بیرون عمارت دارد. این حیاط یک طبقه بلندتر از حیاط میانی است و ارتباط کمی میان آن و بخش‌های دیگر خانه مشاهده می‌شود. این حیاط را می‌توان بخشی کاملاً مستقل از خانه در نظر گرفت و اهمیت کمی برای آن قائل شد. در زیر این حیاط، فضایی چلیپا (صلیبی) شکل ساخته‌شده است. نور این فضا از نورگیر میان سقف که در وسط حیاط قرار دارد تأمین می‌شود. با این ویژگی‌ها می‌توان این فضا را به‌عنوان فضای باز در نظر گرفت چراکه سقف آن در مرکز روزنه‌ای بزرگ قرار دارد. از سوی دیگر می‌توان گفت که این قسمت فضایی بسته است که روزنه‌ای به آسمان دارد.
مرمت بنا و برپایی موزه اسناد
این بنای تاریخی در سال ۱۳۶۳ هجری شمسی توسط میراث فرهنگی یزد از صاحبش که در آن زمان آقای علی یزدی نژاد بود خریداری و مرمت شد و به‌عنوان محل اداره میراث فرهنگی مورداستفاده قرار گرفت.
امروزه بنای خانه لاری‌ها تحت تملک سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار دارد و از سال ۱۳۸۵ قسمت‌هایی از آن برای استفاده اداری و برپایی موزه اسناد ملی در اختیار این سازمان قرارگرفته است.
مکان‌های گردشگری اطراف
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، خانه لاری‌ها در محله فهادان یزد قرار دارد. این محله بسیار تاریخی است و بسیاری از جاذبه‌های تاریخی شهر یزد را در خود جای‌داده است. بناهای تاریخی مانند مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)، بقعه سید گلسرخ، بقعه دوازده امام، عمارت کلاه فرهنگی و برج و باروی شهر و … برخی از این جاذبه‌ها هستند. پس اگر برای دیدن خانه لاری‌ها به محله فهادان رفتید، حتماً از سایر جاذبه‌ها نیز دیدن فرمایید.
اطلاعات بازدید
اگر علاقه دارید از خانه تاریخی لاری‌ها دیدن کنید، اطلاعات زیر برای شما مفید خواهد بود:
ساعات بازدید از خانه لاری‌ها یزد
این بنای تاریخی همه‌روزه پذیرای گردشگران است. ساعات بازدید در نیمه اول سال از ۰۸:۰۰ الی ۲۱:۰۰ و نیمه دوم سال از ۸:۰۰ الی ۱۹:۳۰ می‌باشد.
بهای بلیط خانه لاری‌ها یزد
بهای بلیط این خانه تاریخی مربوط به ابتدای سال ۱۳۹۹، برای بازدیدکنندگان ایرانی ۳,۰۰۰ تومان و برای بازدیدکنندگان خارجی ۲۰,۰۰۰ تومان می‌باشد.
شماره تماس خانه لاری‌ها یزد
شماره تماس مجموعه جهت کسب اطلاعات بیشتر: ۳۶۲۱۳۰۲۱–۰۳۵
ثبت در آثار ملی ایران
این اثر در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۳۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس خانه لاری‌ها یزد
یزد، خیابان امام، خیابان فهادان، انتهای کوچه شیخ احمد
جهت رزرو هتل در یزد کلیک کنید
اطلاعات بیشترخرید بلیط هواپیما از مبدا یزد
اطلاعات بیشترخرید بلیط هواپیما به مقصد یزد
اطلاعات بیشترمشخصات مکان
دوره اثر
حکومت قاجاریه
ساعات بازدید شش ماهه اول
همه‌روزه از ساعت 08:00 الی 21:00
ساعات بازدید شش ماهه دوم
همه‌روزه از ساعت 8:00 الی 19:30
بهای بلیط افراد ایرانی
3 هزار تومان
بهای بلیط افراد خارجی
20 هزار تومان
شماره تماس
035-36213021
آدرس
خیابان امام، خیابان فهادان، انتهای کوچه شیخ احمد
موقعیت مکانی
تبلیغات
