مسجد جامع یزد در بافت تاریخی این شهر

معرفی مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد در قرن ششم هجری قمری ساخته‌شده و مرمت و بازسازی مکان‌های مختلف آن تا دهه‌ اخیر ادامه داشته است.

زمانی که سازندگان  مسجد جامع یزد، تصمیم به ساخت چنین بنایی گرفتند، آن را در مرکز شهر قدیم یزد و داخل حصار بنا کردند. مساحتی که زیربنای این مسجد را تشکیل می‌دهد، برابر با ۹۸۰۰ مترمربع بوده و متراژی حدود ۵۰۰ مترمربع نیز، قسمت‌های مربوط به کاشی، کتیبه‌ها و… را در برمی‌گیرد. طول مسجد جامع یزد متشکل از ۱۰۴ متر و عرض آن ۹۹ متر، است که به هفت ورودی متصل به چندین کوچه و راه خروجی ختم می‌شود.

تاریخچه ساخت مسجد جامع یزد

بر اساس اسنادی که از گذشته برجای‌مانده است، مدت‌زمان ساخت و تکمیل مسجد جامع یزد، در مدت یک قرن و در دوران‌های مختلف تاریخی انجام‌شده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به سلطنت ایلخانی، صفویان، حکومت تیموریان، فرمانروایی آل مظفر و قاجاریان اشاره کرد؛ چراکه هر قسمت از این بنای تاریخی به‌مرور و توسط بانیان متعددی ساخت و مرمت‌شده است. به نظر می‌رسد اولین بانی این اثر حیرت‌انگیز، عمرو لیث صفاری است. اما مشهورترین بانی ساخت آن، علاءالدوله کالنجار، است که در سال‌های ۴۷۴ تا ۴۹۸ هجری شمسی به‌عنوان حاکم یزد، فعالیت کرده است. پس از فوت کالنجار، به همت دختران فرامرز بن علی که از خاندان کاکویی به شمار می‌آیند، بخش‌های جدیدی به بنای اصلی مسجد اعظم اضافه می‌شود.

متأسفانه از قسمت‌های کهن مسجد، اثری برجای نمانده است و آنچه که امروزه به‌عنوان ساختمان مسجد اعظم یزد مشاهده می‌شود، به همت شماری از صاحب‌منصبان، رجال دینی و مملکتی دوران مختلف، نوسازی و بنا شده است.

در دوران قاجاریه و در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، عملیات تخریب در سطح گسترده‌ای برای بازسازی و مرمت این بنای تاریخی صورت گرفت که باعث ایجاد ظاهری کاملاً متفاوت از مسجد اولیه شد. بر اساس مکتوبات تاریخی، مسجدی که امروزه مقصد گردشگری مردم زیادی از سراسر جهان به شمار می‌آید و همچنین محل برگزاری مراسم عبادی و دینی مردم یزد محسوب می‌شود، بر جای سه مسجدی ساخته‌شده است که در سالیان گذشته در کنار یکدیگر بناشده‌اند. اولین مسجدی که به اسم مسجد جامع عتیق معروف است، در اواخر قرن سوم هجری قمری و در زمان حکومت عمرو لیث صفاری طراحی و ساخته شد. این بخش از بنای ساخته‌شده، در قرن پنجم هجری قمری نیز تعمیر و مرمت‌شده و در کنار آن مناره‌ای را بنا کردند که تا قرن‌ها پس از احداث آن، همچنان حضور داشت.

در قرن پنجم هجری قمری، زمانی که علاءالدوله، از امرای وقت یزد بود، به ساخت دومین مسجد که به نام مسجد جامع قدیم شناخته می‌شود، پرداخت و با ساخت یک گنبد خانه و چند ایوان، بناهای بیشتری را به مسجد اولیه اضافه کرد. پس از وی، دختران فرامرز بن کاکوئی، موجبات ساخت قسمت‌های جدیدی ازجمله یک شبستان و مقبره در کنار دومین مسجد را، فراهم کردند.

سومین مسجد نیز که همان مسجد جامع نو نام دارد، در اوایل قرن هشتم هجری قمری با صحنی کوچک، گنبدخانه و ایوانی بزرگ، بنا شد. مسجد جامع نو، توسط سید رکن‌الدین محمد قاضی و با تلاش‌ها و پیگیری‌های بی‌وقفه وی، ساخته و به بهره‌برداری رسید.

در هشتی ورودی شرقی بنا، کتیبه‌ای از کاشی که در آن متن وقف نامه مسجد آمده به تاریخ ۷۶۵ هجری قمری است و این قدیمی‌ترین تاریخ ثبت‌شده در بنا است. دیگر لوح‌ها سنگی و کتیبه‌های کاشی این هشتی به تاریخ ۷۷۰، ۷۷۷، ۸۲۰، ۸۶۳، ۸۷۵ و ۹۴۷ هجری قمری هستند.

معماری مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد، یکی از خارق‌العاده‌ترین و منحصربه‌فردترین بناهای تاریخی است که علاقه‌مندان بسیاری را در سراسر جهان، شیفته و معطوف خود ساخته است و هر بیننده‌ای که از این مسجد تاریخی دیدن می‌کند، محو معماری بی‌نظیر ایرانی که در ساخت شبستان، گنبد، کاشی‌کاری، مناره‌ها، صحن و گچ‌کاری‌هایی که در آن به‌کاررفته است، می‌شود. در ادامه به معرفی معماری بخش‌های مختلف مسجد جامع یزد می‌پردازیم:

فضای جلوخان مسجد جامع یزد

روبه روی درگاه شرقی مسجد، فضای جلوخان وجود دارد. این فضا شامل یک حوض هشت گوش در جلوی سر در و ستون مرمری کوچکی است که روی آن‌ها نقوش حیوان و گیاه کنده‌کاری‌شده و سر آن‌ها مثل بشقاب گود است. روی بدنه آن‌ها دو بیت شعر با خط نسخ نوشته‌شده است که متأسفانه به دلیل شکستگی ستون‌ها اشعار نوشته‌شده خیلی خوانا نیستند.

در کتاب یادگارهای یزد آمده است که یکی از قدیمی‌های شهر به نام آقای وزیری اعتقاد داشته که این دو ستون شمعدان بوده‌اند. استدلالش را هم این‌گونه بیان می‌کند: درگذشته در کنار مسجد جامع کاروانسرای مخروبه‌ای وجود داشت، سپس امیرچخماق در کنار آن حمامی می‌سازد که به اسم تیم ایازی شهره بود و بعد برای تزیین ورودی حمام دو شمعدان بزرگ رو به روی آن قرار می‌دهد.

سر در شرقی مسجد جامع یزد

سردر رفیع و چشمگیر مسجد جامع یکی از قسمت‌های مهم و معروف این بناست که در بدو ورود چشم‌ها را خیره می‌کند. ارتفاع این سردر ۲۴ متر است و در دو طرف آن طاق‌نماهایی (نمای دیوار به‌صورت طاق که عرض و پهنایی نداشته باشد) کم‌عرض و دو مناره بلند به چشم می‌خورد. سردر بنا اندامی بسیار کشیده دارد و روی آن القاب شاهرخ تیموری و میرزا جهانشاه با خط نسخ نوشته‌شده است.

سردر مسجد یک بار فروریخت و تا سال‌های ۱۳۱۴ شمسی مرمت نشد؛ اما در سال‌های ۱۳۲۴ شمسی به همت “حاج سید علی‌محمد وزیری” بانی هیات حامیان مسجد تعمیر شد و به شکل امروزی درآمد.

مناره‌های مسجد جامع یزد

مناره‌ها بارزترین و باشکوه‌ترین بخش مسجد هستند که روی سردر قرارگرفته‌اند. طول مناره‌ها ۵۰ متر (به روایتی ۵۲ متر) و هردوی آن‌ها دارای راه‌پله هستند با این تفاوت که یکی از مناره‌ها دو راه‌پله برای رفت‌وآمد دارد و دیگری تک راه‌پله است. روی مناره‌ها با کاشی‌کاری بی‌نظیر کتیبه‌هایی به خط کوفی و کوفی بنائی نوشته‌شده که مضمون آن‌ها اذکار خدا و معصومین است.

گفته می‌شود که مناره‌ها در حوالی سال ۹۰۳ شمسی به دستور” آقا جمال‌الدین محمد” مشهور به “مهتر جمال” که در دوران پادشاهی شاه‌طهماسب صفوی وزیر یزد بود ساخته شدند؛ اما به روایتی دیگر از ماکسیم سیرو (معمار فرانسوی)، مناره‌ها در دوران حکومت امیرچخماق در سال ۸۲۱ هجری شمسی ساخته‌شده‌اند. چند صد سال بعد، حوالی سال ۱۳۱۳ شمسی مناره‌ها و سردر شوربختانه فروریختند؛ اما چند سال بعد مورد مرمت قرار گرفتند.

کریاس 

با ورود به مسجد و گذشتن از پیشخوان و سردر، وارد فضای چهارگوشِ کریاس می‌شویم که سقف آن با روش کاربندی ساخته‌شده است. جالب‌توجه‌ترین بخش در کریاس لوح‌های سنگی نصب‌شده بر دیوار است. متن این لوح‌های سنگی، سخنان و دستوراتی است که حاکمان در زمان‌های مختلف در طول تاریخ مسجد صادر کرده‌اند. بر طبق لوح‌های سنگی موجود در کریاس که مربوط به قرن هشتم بوده به این بخش “دهلیز” می‌گفتند.

سقف کریاس گنبدی شکل بوده و با آجر ساخته‌شده و نمای آن با اشکال هندسی و رنگ‌آمیزی بسیار زیبا تزیین‌شده است. دورتادور سقف، کتیبه‌ای نوشته‌شده که متن آن، قصیده‌ای از “محمدحسن متکلم نیشابوری” است. ساخت این بخش از مسجد را به “امیر شمس‌الدین محمد” نسبت می‌دهند؛ اما به‌احتمال زیاد فرضیه‌ای اشتباه باشد چون سال ساخت دهلیز که روی کتیبه‌ها نوشته‌شده ۴۰ سال بعد از مرگ امیر شمس‌الدین به دستور شاه یحیی مظفر ساخته‌شده است.

شبستان شرقی

این شبستان تابستانی در سال ۷۵۴ شمسی به دستور “شاه یحیی مظفری” ساخته شد و محراب زیبای مسجد نیز در آن قرار دارد.

محراب مسجد

یکی دیگر از بخش‌های دیدنی مسجد جامع یزد، محراب آن است که در قسمت بالای آن تزییناتی مثل گچ کاری و مقرنس به چشم می‌خورد. این محراب بسیار زیبا از کاشی‌های معرق‌کاری ساخته‌شده که ترکیبی از طرح‌هایی مثل گل‌وبوته است و عبارت “فسیکفیکهم الله و هو سمیع العلیم” در بالای محراب دیده می‌شود. همچنین در طرفین محراب، تاریخ اتمام کاشی کاری و نام معمار آن، نوشته‌شده است. بر طبق این نوشته سازنده محراب “بها الدین محمد بن الحسین” بوده که در ماه محرم سال ۷۷۷ هجری قمری ساخت محراب را به‌پایان رسانده است.

صحن داخلی

صحن داخلی مسجد فضایی مستطیل شکل با یک مهتابی در وسط برای اقامه نماز است. در بخش شرقی صحن، نزدیک به کریاس، دالانی با آجرچینی‌های مشبک ساخته‌شده که به آن “قرائت‌خانه” می‌گفتند و به‌احتمال زیاد محلی برای اعتکاف بوده است. در این صحن یک محراب نیز وجود دارد که کاشی‌های آبی‌رنگ دارد و نام‌های الله، محمد، علی، حسن و حسین روی آن دیده می‌شود.

شبستان غربی

این شبستان به شکل مستطیل و با طول ۳۸ متر و عرض ۹ متر ساخته‌شده است. در بخش‌های بالای شبستان پنجره‌های شبکه‌دار و کاشی کاری‌های زیبای متعلق به عصر تیموری دیده می‌شود. شبستان غربی در زمان حکومت امیر غیاث ساخته شد و نام ساختمان هم بر همین اساس تا سال‌ها پیش با نام “غیاثیه” شناخته می‌شده است. این شبستان اکنون محل دائمی گنجینه و موزه مسجد جامع یزد است.

گنجینه و موزه مسجد جامع یزد

این موزه در سال ۱۳۹۳ در شبستان غربی مسجد افتتاح شد و در آن اشیای بلااستفاده مسجد جامع یزد نگهداری می‌شوند؛ اشیایی که بنا به هر دلیلی از بنای اصلی جداشده‌اند یا کاربری اولیه خود را از دست داده‌اند. در این موزه حدود ۳۵۰ شی‌ء تاریخی از دوره ایلخانیان و سال‌های بعدازآن نگهداری می‌شود که از قابل‌توجه‌ترین آن‌ها می‌توان به در چوبی مسجد جامع یزد، پرده کعبه، سماور قدیمی، ساعت، کاشی کاری‌های زیبای مسجد، منبر سنگی، زیلو و… اشاره کرد.

شبستان شاهزاده

این شبستان زیبا دارای ۴۸ ستون مستطیل شکل است که بخش پایین ستون‌ها با کاشی‌های فیروزه‌ای تزیین‌شده‌اند. این بنا در غرب صحن شمالی و به نام شاهزاده محمدولی میرزا در سال ۱۲۰۳ هجری شمسی ساخته شد.

ایوان اصلی

ایوان اصلی نیز به شکل مستطیل ساخته‌شده و در آن یک محراب وجود دارد. در قسمت ورودی ایوان فضای طاق مانندی وجود دارد که روی آن سوره “الفتح” نوشته‌شده است. البته تمام آیات سوره فتح روی طاق ایوان نوشته‌نشده و ادامه آن در حاشیه بالای دیواره‌های سمت راست حیاط قرار داشت که اکنون چیزی از آن باقی نمانده است. به‌احتمال خیلی زیاد کاتب این بخش بهاءالدین هزارسپ از نسخ نویسان بنام زمان خود بوده است.

به‌محض ورود به ایوان اصلی دو ستون بزرگ در دو طرف دیده می‌شود که روی آن‌ها خطاطی‌ها بسیار زیبایی با خطوط نسخ و کوفی نوشته‌شده است. سقف ایوان نیز با اسامی خداوند و با خط کوفی بنایی در قالب کاشی‌های چهار گوش بسیار زیبا زینت یافته است. بخش قابل‌توجه دیگر این ایوان کتیبه معروف کاشی معرق بوده که نام ۱۲ امام روی آن نوشته‌شده است.

گنبدخانه

گنبد این مسجد دوپوسته بوده و دارای خوابیدگی است. بخش گنبد خانه این بنا بسیار زیبا و پر از کتیبه‌هایی با اسماء خداوند و آیات مقدس قرآنی است. گنبد در وسط قرارگرفته و ۴ گوشواره در چهار گوشه آن قرارگرفته‌اند. داخل سقف گنبد نقوش هندسی بسیار زیبا با کاشی دیده می‌شود و نام معمار گنبد با عنوان “عمل العبد سعد بن محمد کدوک البنا یزدی” نوشته‌شده است. در طرف راست گنبدخانه دالانی وجود دارد که درگذشته محل برای رفت‌وآمد زنان بوده تا به‌راحتی و بدون عبور از جماعت خانه مردان بتوانند سؤالات خود را از امام مسجد بپرسند. محراب این بخش از مسجد نیز بسیار زیباست و با تزیینات متنوعی مثل کاشی‌های معرق و خطوط نسخ جلوه دار شده است.

قنات‌ها

در صحن داخلی مسجد دو قنات وجود دارد که آب یکی از آن‌ها از شهر زارچ در یزد و آب دیگری از قنات محمودآباد که در زبان محلی به آن” مردوا” می‌گویند تأمین می‌شده ولی اکنون خشک‌شده است.

سنگ‌قبرهای غیر منصوب

در این مسجد تعدادی سنگ‌قبر وجود دارد که از بخش‌های مختلف این مسجد بزرگ پیداشده‌اند. یکی از سنگ‌قبرها از خرابه‌هایی که منصوب به علاءالدوله گرشاسب بود و دیگری در گرمخانه منصوب به وی پیداشده است. روی سنگ‌قبرها عباراتی با خط کوفی دیده می‌شود.

ویژگی‌های مهم معماری در مسجد جامع یزد

این مسجد به چند دلیل حائز اهمیت است:

نخست آن‌که قدیم‌ترین نمونه معماری است که طی قرن نهم هجری قمری، در معماری مذهبی ناحیه یزد از آن تقلیدشده است؛ این طرح مرکّب از یک مقصوره گنبددار و یک شبستان مستطیل بلند و کشیده است. چهارگوش بودن پلان مسجد برگرفته از الگوی معماری کعبه است. بنایی کاملاً قدسی و متعالی در اسلام دارد و به‌عنوان نمادی کیهانی در الگوهای معماری مسلمین مورداستفاده قرار می‌گیرد. به نقل از استاد پیرنیا این گنبد دارای دوپوسته می‌باشد که پوشش درونی گنبد که متناسب با اقتضائات فضایی و اجرایی معماری داخلی مسجد شکل می‌گیرد، شرایطی را به وجود می‌آورد که با پوشش بیرونی که متناسب با اقتضائات بیرونی شکل می‌گیرد، متفاوت است.

دیگر ویژگی مهم بنا کاربرد وسیع تاق‌های سراسری (تاق و تویزه) در شبستان‌هاست که با کاشی معرق همراه است.

نکته قابل‌توجه دیگر در ساختمان مسجد جامع یزد، مسئله ایجاد روشنایی غیرمستقیم به‌وسیله انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوارهاست. همچنین تزیینات داخل و خارج گنبد، نمای خارجی – داخلی ایوان اصلی و محراب زیبای آن‌که از قسمت‌های مهم مسجد به‌شمار می‌رود، بی‌نهایت ارزنده و جالب است.

نقوش به‌کاررفته در مسجد جامع یزد

نقوش به کار رفته در مسجد جامع یزد بسیار متنوع و گسترده هستند؛ اما یکی از مهم‌ترین طرح‌های به‌کاررفته در این بنا، نقوشی هستند که نمادی از تشیع بوده و اعتقاد سازندگان این مسجد به اهل‌بیت حضرت محمد (ص) را نشان می‌دهد. این نقش‌های شیعی در اشکال مختلفی به‌کار رفته‌اند که بیشترین نمود آن‌ها در ایوان جنوبی و سر در اصلی مسجد قابل‌مشاهده است.

نقوش شمسه 

شمسه همان‌طور که از نامش پیداست به معنای خورشید است و وجود خدا را یادآوری می‌کند. شمسه های مسجد را می‌توان به‌محض ورود در دو دیواره سردر و ایوان جنوبی مشاهده کرد چون ایوان جنوبی در تمامی مساجد مهم‌ترین بخش بناست و مردم در این بخش به عبادت می‌پردازند.

در مسجد جامع یزد تعدادی شمسه ۱۰ پر می‌بینیم که عدد ۱۰ می‌تواند نمادی از مراتب سلوک باشد که در برخی کتب ۱۰ مرتبه ذکرشده‌اند و یا مهریه همسر حضرت موسی (ع) ۸ سال کاری برای حضرت شعیب بود که با اختیار خود آن را به ۱۰ سال رساند. در مسجد جامع یزد این شمسه های ۱۰ پر به زیبایی در ضلع جنوبی حیاط به‌کار رفته‌اند که در اصل دو شمسه ۱۰ پر در کنار یکدیگر و در بالای یک کادر مستطیل شکل قرارگرفته‌اند.

شمسه های ۱۲ پری که در مسجد می‌بینیم نیز در درجه اول به خاطر شیعه بودن و ارادت سازندگان مسجد به ۱۲ امام بوده است. نمونه آن را می‌توانید در گنبد خانه ببینید که درون آن تزییناتی مثل نقوش اسلیمی و گل و گیاه انجام داده‌اند. یکی دیگر از این شمسه های ۱۲ پر در کادر مستطیلی آبی‌رنگ با کاشی کاری‌های چندضلعی قرارگرفته است و در دیواره جنوبی حیاط مسجد قرار دارد و دیگری در یک کادر مربع شکل قرار دارد که در مرکز آن یک ستاره (گل) هشت پر قرار دارد.

و اما بزرگ‌ترین شمسه های مسجد که دارای ۷۲ پر هستند در دو طرف سر در اصلی (سر در شرقی) قرارگرفته‌اند. این شمسه های زیبا دارای ۲۷ شعاع طلایی‌رنگ بوده و به نحوی تعداد پرهایشان نماد عاشورا و ۷۲ تن از یاران امام حسین (ع) هستند. شمسه ها درون دو کادر مستطیل شکل و آراسته به نقوش اسلیمی هستند و در مرکز آنها نام‌های اﷲ، محمد و علی نقش بسته است.

نقوش ستاره

ستاره‌ها هم ازجمله نقوش اسلیمی هستند که در بخش‌های مختلف مسجد به کار رفته‌اند. ستاره‌های پنج پر به‌نوعی معنویت عدد پنج را نشان می‌دهند زیرا این عدد در اسلام بسیار مقدس است که نمود آن را می‌توان در ۵ اصل دین، ۵ تن آل عبا، ۵ حکم اصلی اسلامی، ۵ پیامبر اولوالعزم و موارد دیگر مشاهده کرد.

ستاره هشت پر نوع دیگری است که بیشتر از ستاره پنج پر در مسجد به‌کاررفته و در اصل تکامل‌یافته ستاره پنج پر است. هشت نیز عددی مقدس است. در یکی از احادیث آمده که عرش الهی دارای ۸ رکن است و بر هر رکن فرشتگان بی‌شماری در حال تسبیح هستند و نمود آن را می‌توان در گنبد خانه مسجد و پیشانی سر در شرقی دید که بزرگ‌ترین ستاره هشت پر مسجد به شمار می‌رود.

گوی برجسته محراب مسجد جامع یزد

در قسمت بالای محراب مسجد و در مرکز آن، طرح یگ گوی برجسته که با کاشی معرق تزیین شده به چشم می‌خورد. این گوی تنها در این قسمت مسجد دیده می‌شود. در مرکز آن نقش یک شمسه ۱۰ پر، کار شده که با کاشی‌های آبی فیروزه‌ای، حنایی و آبی تیره تزیین‌شده است.

قندیل

همان طور که از نام قندیل مشخص است این عنصر با نور و روشنایی در ارتباط است و در اصل همان نور خداست که به همه عالم می‌تابد و تمام جهان را در برمی‌گیرد. قندیل مسجد جامع یزد در شاه‌نشین ایوان جنوبی و در میان یک محراب قرارگرفته و توسط زنجیری متشکل از هشت حلقه از سقف آویزان شده است. قندیل گلدان شکل است و روی بدنه آن نقوش تزیینی لوزی و دایره شکل قرار دارد. احتمال دارد دلیل قرارگیری آن در ایوان جنوبی این باشد که چون این ایوان محل راز و نیاز عبادت‌کنندگان است نمادی از هدایت آن‌ها به سمت نور و روشنایی باشد.

نقوش محراب مانند

بیشترین نقوش محراب مانند در شاه‌نشین ایوان جنوبی قرار دارند چون همان‌طور که گفته شد ایوان جنوبی مهم‌ترین مکان برای برپایی نماز و راز نیاز بوده است. در دو طرف ایوان جنوبی دو سازه ستون شکل چسبیده به دیوار وجود دارد که دارای تزیینات کاشی کاری معرق هستند. نقوش به‌کاررفته همانند یک محراب است که طرح‌های اسلیمی دارند.

خوشنویسی‌های گنبدخانه

دور فضای گنبدخانه کتیبه خوشنویسی سوره انا فتحنا نوشته‌شده است. همچنین نقش گل صابونکی معقلی باظرافت تمام بر بدنه گنبد دیده می‌شود و بر ساقه گل آن عبارت الملک الله به خط کوفی چند بار تکرار شده است.

تغییرات بنای مسجد در طول سالیان مختلف

مسجد جامع یزد در طول سالیان مختلف و تا سال ۱۳۲۴ هجری شمسی تغییرات بسیاری را به خود دیده است. این تغییرات در بنا و تزیینات مسجد بوده که مهم‌ترین آن‌ها به‌این‌ترتیب است:

۱– اضافه شدن پیشگاه ایوان با سنگ مرمر توسط بانویی به نام بی‌بی فاطمه خاتون همسر جلال‌الدین چخماق شامی از منسوبان شاهرخ میرزا، وی دو ستون مرمر در دو طرف ایوان نصب و بالای آن‌ها ستونی از کاشی به ارتفاع ۱۸ متر بنا کرد

۲– ساخت رواقی (سالن) با آجر و گچ در سمت راست گنبد توسط خواجه غیات‌الدین عقیل.

۳– اضافه شدن رواقی مانند رواق خواجه غیاث الدین در سمت چپ گنبد توسط شاه یحیی آخرین حکمران آل مظفر.

۴– مرمت مسجد و نصب کتیبه با خط نسخ بر سردر مدخل بزرگ مشتمل بر القاب میرزا جهانشاه توسط امیر نظام‌الدین حاجی قنبر جهانشاهی در سال ۸۶۲‌ هجری قمری.

۵– بنای دو منار بر دو طرف سردر مدخل بزرگ توسط آقا جمال‌الدین محمد، حکمران یزد در عصر شاه‌طهماسب صفوی در سال ۹۳۰ هجری قمری.

۶– تعمیر کلی صحن مسجد توسط حکمران وقت یزد و ساخت رواق‌هایی از گچ و آجر اطراف صحن و شبستانی در سمت غرب مسجد که هم‌اکنون نیز باقی است، در زمان فتحعلی‌شاه قاجار و در سال ۱۲۴۰ هجری قمری.

آخرین تصرفات و مرمت‌های چشم‌گیر در ظاهر و باطن مسجد مربوط به اقداماتی است که از سال ۱۳۲۴ هجری شمسی توسط هیئت حامیان مسجد جامع کبیر شروع شد و محرک اصلی این اقدام حاج سید علی‌محمد وزیری از روحانیون شهر یزد بود.

اطلاعات بازدید

درصورتی‌که می‌خواهید از مسجد جامع یزد دیدن کنید، اطلاعات زیر برای شما مفید خواهد بود.

ساعات بازدید از مسجد جامع یزد

این بنای زیبا همه‌روزه از ساعت ۸:۰۰ الی ۱۹:۳۰ پذیرای گردشگران است.

بهای بلیط مسجد جامع یزد

بهای بلیط این مسجد مربوط به ابتدای سال ۱۳۹۹، برای بازدیدکنندگان ایرانی رایگان و برای بازدیدکنندگان خارجی ۲۰,۰۰۰ تومان می‌باشد.

ثبت در آثار ملی ایران

این اثر زیبا و تاریخی در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ به شماره ۲۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آدرس

یزد، خیابان امام، خیابان مسجد جامع