امامزاده زید (ع) در بافت مرکزی تهران

بنای گنبدخانه امامزاده، از آثار زمان فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۴۵ هجری قمری، است. صحن ایوان و حجره‌ها نیز در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه و در خلال سال‌های ۱۲۷۹ تا ۱۳۰۱ هجری شمسی، احداث شده است. در این زمان تزیینات نقاشی روی گچ در فضای گنبدخانه با آینه کاری پوشانده شد که آثار این نقاشی‌ها در سال ۱۳۲۵ هجری شمسی، طی مرمت آینه کاری‌ها آشکار شد.

کاشی کاری گنبد و تجدید تعمیر ایوان و آیینه کاری رواق، حرم و مقبره جنب آن در خلال سال‌های ۱۳۱۵ تا ۱۳۱۶ شمسی انجام و صحن قبلی این بقعه امروزه به مدرسه تبدیل شده است. وزارت فرهنگ و هنر وقت، در سال ۱۳۱۸ هجری شمسی، صحن و حجره‌های اطراف امامزاده را برای احداث مدرسه ابتدایی در نظر گرفت. در این زمان صحن کوچکی از طرف بازار خیاط‌ها در جنوب بقعه ایجاد شد.

خشت‌های کاشی‌کاری کمربندی خارجی گنبد در فاصله بین دو پوش گنبد انباشته شده بود و در سال ۱۳۱۹ هجری شمسی، طی تعمیرات اداره باستان شناسی به‌دست آمد.

در حاشیه تحتانی صندوق نیز در هر سو کتیبه‌ای به خط ثلث است و روی ترنجی طویل امامزاده معرفی‌شده است و مفهوم آن این است که، این پناهگاه مقبره امامزاده سید زید پسر زین العابدین پسر حسین پسر علی (ع) است.

از دیگر ویژگی‌های این بنا مقبره لطف علی‌خان، پادشاه جوان زندیه، است که به‌دست آغامحمدخان قاجار به قتل رسید. اداره کل باستان‌شناسی لوحه‌ای از سنگ مرمر به نام این پادشاه تهیه کرد و پس از اصلاحات و تعمیراتی در بنای مزبور، لوحه را در آن جا نصب کرد.

ثبت در آثار ملی ایران