مدرسه دارالفنون در بافت مرکزی تهران
مدرسه دارالفنون یکی از مدارس تاریخی شهر تهران است که در بافت تاریخی پایتخت، در منطقه ۱۲ و در خیابان ناصرخسرو واقع شده است.
فهرست مطالب
تاریخچه مدرسه دارالفنون
این مدرسه به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدین‌شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. دارالفنون نخستین دانشگاه تاریخ ایران پس از اسلام می‌باشد.
دارالفنون در روز یکشنبه ششم دی ماه ۱۲۳۰ برابر با پنجم ربیع‌الاول ۱۲۶۸ قمری، سیزده روز پیش از قتل امیرکبیر در حمام فین کاشان و با حضور ناصرالدین‌شاه، آقاخان نوری صدراعظم جدید و گروهی از دانشمندان و معلمین ایرانی و اروپایی با ۳۰ نفر شاگرد رسماً گشایش یافت.
در روزنامه وقایع اتفاقیه آمده است:
«در روز یکشنبه پنجم ماه ربیع نخستین از سال ۱۲۶۸ هجری مطابق سنه خامسه از جلوس سعادت مأنوس، مدرسه مبارکه دارالفنون، واقعه در آرک محروسه تهران که بنا و انشاء از سال سابق شروع‌شده بود برحسب امر فرمان مطاع افتتاح گردید و از آن تاریخ علوم مستظرف و فنون مستحدث و صنایع مستغرب که حکمای اروپا اساس آنها را در ظرف چندین قرن برپا ساخته بودند در این تأسیس با تقدیس انتشار همی گرفت و اشتهار همی پذیرفت.»
در زمان افتتاح این مدرسه، هفت معلم اتریشی، آموزش محصلینی را که اغلب از خانواده‌های مهم و بانفوذ بودند، بر عهده داشتند. باوجود آغاز به‌کار مدرسه عملیات ساختمانی آن تا سال ۱۲۶۹ هجری قمری ادامه داشت. در سال ۱۳۰۴ قمری نیرالملوک وزیر علوم تالار نمایشی در مدرسه ساخت تا مکانی برای اجرای تئاتر باشد. از آن زمان درب اصلی مدرسه در خیابان همایون بسته و دری به خیابان ناصریه سابق و ناصرخسرو فعلی گشوده شد. بعدها با اعتراض سفیر انگلستان به ملیت اتریشی این افراد، چند استاد ایتالیایی، فرانسوی و آلمانی نیز به این افراد اضافه شدند. سه استاد ایرانی طب، عربی و جغرافیا و یک استاد فرانسوی مقیم ایران نیز به‌زودی به این جمع افزوده شدند.
اسامی قدیم مدرسه دارالفنون
در مورد نام مدرسه نیز از نامه‌های به‌جامانده از امیرکبیر و مندرجات روزنامه وقایع اتفاقیه و اسناد دیگر برمی‌آید در آغاز نام خاصی برای این واحد آموزشی در دست‌ساخت در نظر نگرفته بودند و از این بنا با عناوین «مدرسه، مدرسه جدید، مکتبخانه پادشاهی، تعلیم خانه، معلم خانه و مدرسه نظامیه» یادشده است. در آخرین نامه‌ای که امیرکبیر به سفیر ایران در روسیه برای پیگیری جذب استادان اروپایی می‌نویسد، از این بنا به‌عنوان مدرسه نظامیه یاد می‌کند.
معماری ساختمان مدرسه دارالفنون
نقشه ساختمان با استفاده از طرح عمارت سربازخانه ولیچ انگلیس در اواخر سال ۱۲۲۹ هجری شمسی آماده و محمدتقی معمارباشی به احداث آن مأمور شد و کار را آغاز کرد. قسمت شرقی بنا در سال ۱۲۳۰ هجری شمسی اتمام یافت. هشتاد سال پس از فعالیت و در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی (۱۳۴۸ قمری) ساختمان مدرسه به دستور اعتمادالدوله وزیر وقت معارف تخریب شد و ساختمان فعلی با نقشه مهندسی روسی ساخته شد.
ساختمان مدرسه پنجاه اتاق مربعی چهار در چهار ذرعی داشت که در چهار طرف حیاط قرارگرفته بودند. وضعیت ظاهری همه این اتاق‌ها «منقش و مذهب» توصیف‌شده که مشخص است همه آنها دارای تزیینات چشم‌نواز نقاشی و گچ‌بری رنگی بوده‌اند. جلو اتاق‌ها ایوان و سایبان ساخته بودند. در وسط حیاط مدرسه حوض بزرگی قرار داشت که در اطراف آن باغچه‌هایی برای کاشت درخت و ایجاد فضای سبز و گل‌کاری ایجادشده بود. حدفاصل باغچه‌ها را خیابان‌کشی و با آجرهای بزرگ معروف به قزاقی فرش کرده بودند.
در ضلع شرقی و در پشت کلاس‌ها چندین مغازه ساخته بودند که وزارت علوم و معارف در بالاخانه آنها مستقر بود. در ضلع شمالی و پشت ساختمان مخابرات امروزی محوطه‌ای وسیع با چند اتاق کوچک و بزرگ قرار داشت که مخصوص دانشجویان شعبه نظامی و بعد از آنها موزیک بود.
دارالفنون مجهز به آزمایشگاه فیزیک و شیمی و داروسازی، چاپخانه، کتابخانه، سفره‌خانه یا غذاخوری بود. در یکی از اتاق‌های آن دو اسکلت برای آموزش دانشجویان پزشکی نگهداری می‌شد. در نیمه اول سال ۱۳۰۴ قمری نیرالملوک وزیر علوم با همکاری امین السلطان وزیر مالیه با خرید و تخریب خانه‌های ساکنان ضلع جنوبی مدرسه، تالار بزرگ نمایش را ساخت تا ناصرالدین‌شاه، که در سفر فرنگ با تئاتر آشنا شده بود، در آن به تماشای تئاتر بپردازد.
چه رشته‌هایی در مدرسه دارالفنون وجود داشت؟
رشته‌های تحصیلی پیاده‌نظام، سواره‌نظام، توپ‌خانه، مهندسی، پزشکی و جراحی، داروسازی و کانی‌شناسی رشته‌هایی بود که در دارالفنون تدریس می‌شد. زبان فرانسه، علوم طبیعی، ریاضی، تاریخ و جغرافیا دروس مشترک همه رشته‌ها بود، بعدها زبان انگلیسی، روسی، نقاشی و موسیقی به این درس‌ها افزوده شد.
تخریب و نوسازی بنا
ساختمان دارالفنون زمان امیرکبیر هشتاد سال پابرجا ماند و باوجود این‌که همچنان قابل‌استفاده بود، در سال ۱۳۰۸ هجری خورشیدی تخریب شد. در این سال میرزا یحیی خان اعتمادالدوله قراگزلو وزیر معارف وقت ساختمان اولیه را در هم کوبید و با نقشه و نظارت مارکف، مهندس روسی، ساختمان فعلی را به‌جای آن ساخت. علی‌اصغر حکمت وزیر فرهنگ وقت نیز در سال ۱۳۱۳ در شمال و جنوب، عمارتی را بر آن افزود.
در حال حاضر درب ورودی بنا در شمال شرقی مدرسه و رو به خیابان ناصرخسرو باز می‌شود. این دروازه به شیوه معماری سنتی دارای طاق زنجیره‌ای بلندی است. در دو سوی درگاه دو ستون استوانه‌ای نقره‌ای رنگ طاق این دروازه را نگه داشته است. درست بالای در دو لنگه‌ای چوبی و قهوه‌ای رنگ مدرسه واژه دارالفنون و سال تأسیس آن ۱۲۶۸ قمری را بر کاشی نوشته‌اند. این در که در یکی از چهار کنج مدرسه قرار دارد به فضایی هشتی مانند باز می‌شود که از سوی دیگر به فضای حیاط راه دارد.
ساختمان دو طبقه مدرسه در زمینی مستطیلی بنا شده است. در رأس هر چهار ضلع چهار پلکان مارپیچی طبقه پایین مدرسه را به طبقه بالا متصل می‌کند. در حاشیه بیرونی پله‌ها نرده آهنی تو پری نصب شده است که مانع از سقوط افراد می‌شود.
ساختمان کنونی سی و دو کلاس درس دارد: دوازده کلاس در دو طبقه ضلع شرقی و به همان اندازه در ضلع غربی و هشت کلاس در دو طبقه ضلع شمالی. سالن‌های نمایش و غذاخوری نیز در ضلع جنوبی ساخته شده‌اند.
تارنمای رسمی
برای مشاهده تارنمای رسمی مدرسه دارالفنون اینجا را کلیک نمایید.
بازدید مجازی از مدرسه دارالفنون
برای بازدید بخش‌های مختلف مدرسه به صورت بازدید مجازی، اینجا را کلیک نمایید.
بازدید از مدرسه دارالفنون
متأسفانه در حال حاضر امکان بازدید از این مجموعه با هماهنگی قبلی و بیشتر برای دانش آموزان امکان‌پذیر است. ولی علاقه‌مندان می‌توانند نمای بیرونی ساختمان را از خیابان ناصرخسرو مشاهده کنند.
ثبت در آثار ملی ایران
این بنای تاریخی در ۲۶ آبان ۱۳۷۵ به شماره ۱۷۴۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس مدرسه دارالفنون
میدان امام خمینی، خیابان ناصرخسرو
جهت رزرو هتل در تهران کلیک کنید
اطلاعات بیشترخرید بلیط هواپیما از مبدا تهران
اطلاعات بیشترخرید بلیط هواپیما به مقصد تهران
اطلاعات بیشترمشخصات مکان
دوره اثر
قاجاریه
تارنمای رسمی
http://darolfonoon.oerp.ir
امکان بازدید
ندارد
تاریخ ثبت در آثار ملی ایران
۲۶ آبان ۱۳۷۵
شماره ثبت در آثار ملی ایران
1748
موقعیت مکانی
تبلیغات
