مجموعه بازار بزرگ و تاریخی تهران که در مرکز پایتخت و در منطقه ۱۲ شهرداری قرار گرفته است و دارای تیمچهها، حجرهها، سراها و پاساژهای متعددی میباشد. امروزه این مرکز بهعنوان یکی از فعالترین قطبهای اقتصادی تهران شناخته میشود و افراد زیادی از تهران و از شهرهای دور و نزدیک جهت خرید به این مکان مراجعه میکنند.
فهرست مطالب
با توجه به مدارک و شواهد موجود، بنای اولیه بازار بزرگ و تاریخی تهران به دوره شاه تهماسب صفوی و هم زمان با ساخت برج و بارو و دروازههای شهر تهران در حدود سالهای ۹۳۰ تا ۹۴۸ هجری قمری تعلق دارد. ظاهراً چهار بازار لبافها، کرجی دوزها، سراجها (بافندهها) و نعلچیها، قدیمیترین بخش بازار تهران است.
البته در میان اماکن بازار تهران، بازار بین الحرمین، از ساختههای دوره محمدشاه قاجار و بازار امیر، سرای امیر و بازار کفاشها از افزودههای دوران ناصرالدین شاه است.
در تمام دوران مشروطیت تا انقراض سلسله قاجار بازار بزرگ و تاریخی تهران، بزرگترین بازار کشور و محل اصلی حرکتهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پایتخت بود و تنها بعد از آغاز دوران نوسازی شهرها (دوره رضاشاه) به آرامی طبقه مرفه و متوسط شهری از بازار مسقف تهران دل کندند و به محلات نوساز رخت برکشیدند.
در همان دوران تصمیماتی از طرف شهربانی کشور به اجرا گذاشته شد که به بهانه حفظ امنیت سرمایههای تجار و کسبه بازار، ورود و خروج به بازار را از ورودیهای هشتگانه آن کنترل کند و از جمله بعد از ساعت شش بعدازظهر نوعی قرق در آنجا برقرار دارد. تدبیری که بینتیجه ماند چرا که ورود به هزارتوی بازار تهران تنها از ورودیهای هشتگانه آن نبود بلکه صدها کوچه و پسکوچه، امکان دسترسی افراد را به محلههای دیگر فراهم میکرد.
پیچیده بودن راهها و کوچههای تودرتو بازار، چند بار این منطقه را به پناهگاه مخالفان حکومت تبدیل کرد، بهجز ماههای اول انقلاب مشروطه، که با وجود مواظبت نظمیه، هر صبح بر دیوار بازار دهها شبنامه نصب بود، مرکز کمیته مجازات که صدسال پیش با چند ترور سیاسی توانست رعبی در دلهای سیاسیون بیندازد، در بازار تهران بود.
بازار تهران بخشهای مختلفی دارد که میتوان به سراها، پاساژها، بازار و بازارچه، مرکز و مجتمع تجاری، تیمچهها و دالانها اشاره کرد. برای اینکه بدانید، هرکدام از این بخشها در حیطه یا حیطههای خاص فعالیت میکنند که در ادامه لیستی از این مناطق برای خرید هر محصول آورده شده است:
– یراقآلات: بازار فراشباشی
-لوازمالتحریر: بازار بینالحرمین
– لوازم خانگی: بازار حاجب الدوله
– لوازم آرایشی و خوراکی: کوچه مروی
– شلوار: پاساژ ملی
– پارچه: سرای امیرکبیر
– پوشاک زنانه (شال، روسری و دستکش): راسته جعفری و سرای ملی
– طلا و جواهرات: راسته زرگرها و پاساژ زیرزمینی نزدیک بازار رضا
– آجیل و خشکبار: بازار چهارسوق
– کیف، کوله، چمدان و لوازم خیاطی: پاساژ مشیر خلوت
– فرش: بازار فرشفروشان
بازار تهران با توجه به قدمت دیرینه آن جاذبههای زیادی دارد که میتوان به تیمچه مهدیه، مسجد جامع امام خمینی (شاه سابق)، کاخ شمسالعماره، امامزاده زید، کلیسا طاطاووس و بازار فرشفروشان اشاره کرد. مجموعه بینظیر کاخ گلستان در فاصله نزدیکی از بازار تهران قرار گرفته است. این مجموعه در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
بازار بزرگ تهران نه تنها مرکز خرید است بلکه چندین جای قدیمی و معروف دارد که خوردن غذا در آن مکانها تجربه بسیار دلنشینی است. قهوهخانه حاج علی درویش بهعنوان کوچکترین قهوهخانه دنیا، ثبت شده در آثار ملی میراث فرهنگی در بازار تهران است. این قهوهخانه در راسته بازار بزرگ (بزازها)، بعد از ورودی مسجد امام، جنب مسجد عبدالله خان قرار دارد که از سال ۱۲۹۷ توسط آقای مبهوتیان مشغول فعالیت است. پیشنهاد میکنیم حتماً چای خوشمزه این قهوهخانه را امتحان کنید.
رستورانهای مسلم، نایب، شمشیری، حاج مرشد، شرف الاسلامی، جوان و فلافلی مروی از گزینههای پیشنهادی و رستورانهای معروف بازار هستند که مطمئناً به امتحانش میارزد.
جهانگردان و دیپلماتهای خارجی مقیم تهران، از اواخر قرن نوزدهم، بازار مسقف این شهر را بهعنوان دیدنیترین نقطه پایتخت ایران توصیف کردهاند، بازاری که تجارت تمامی تولیدات داخلی و کالاهای وارداتی کشور بدان ختم میشد و صنایع کوچک در آن شکل میگرفتند.
سر توماس هربرت، در سفرنامه خود در سال ۱۱۰۸ هجری قمری (دوره صفویه) بازارهای تهران را فاقد سقف توصیف میکند.
بازار تهران روزهای تعطیل و جمعهها تعطیل است و گاه در انتهای خیابان اصلی بازار برخی از پاساژها باز هستند. از شنبه تا چهارشنبه ساعت کاری بازار از ۸:۳۰ الی ۱۷ است که بخشهای خارجی بازار تا ساعت ۲۰ فعالیت دارند. پنجشنبهها ساعت کاری بازار تا ۱۴ و بخشهای خارجی آن تا ساعت ۱۷ فعالیت دارند. بهترین زمان برای کسانی که میخواهند به شلوغی بازار نخورند، ساعات اولیه صبح است.
مجموعه تاریخی بازار تهران در تاریخ ۲ آبان ۱۳۵۶ به شماره ۱۵۴۰ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تهران، میدان امام خمینی، خیابان ناصرخسرو، خیابان پانزده خرداد