کاخ شهرستانک در نزدیکی کرج

شهرستانک که در شمال شرق شهر کرج و حدود ۵۵ کیلومتری آن قرار دارد، جمعیتی حدود هزار نفر دارد. روستای شهرستانک در یک دره زیبا قرار گرفته و دارای طبیعتی سرسبز و دل‌انگیز و همچنین آب و هوایی مطبوع در تابستان و سرد در زمستان است. این روستای زیبا مقصد محبوبی برای دوچرخه‌سواران حرفه‌ای نیز به شمار می‌رود. کوه‌نوردان بسیاری نیز در مسیر برگشت خود از قله توچال به این روستا می‌آیند. اما شهرستانک علاوه بر طبیعت دلربایش، به دلیل دارا بودن یک کاخ تاریخی نیز شهرت دارد.

کاخ شهرستانک در نزدیکی روستا قرار دارد اما برای رسیدن به آن می‌بایست پس از طی حدود ۲ ساعت پیاده‌روی در کنار رودخانه و باغ‌های سرسبز به این مکان رسید.

در سال ۱۲۵۷ خورشیدی ناصرالدین‌شاه قاجار که خیلی قبل‌تر از ما متوجه زیبایی‌های فراوان شهرستانک شده بود، دستور داد تا عمارتی را در انتهای دره شهرستانک که «گله گیله» نیز نامیده می‌شد، برای وی بسازند تا یک اقامتگاه ییلاقی ایده‌آل برای استراحت و تفریح در اختیار داشته باشد. در نتیجه یکی از معماران حاذق آن زمان به نام «آقا محمدابراهیم خان» که لقب «معمارباشی» را نیز داشت، ساخت این کاخ را بر عهده گرفت و این کاخ را در حدود سه سال ساخت.

متأسفانه پس از پایان حکومت سلسله قاجاریه، کاخ ناصری شهرستانک مورد بی‌مهری‌ها و بی‌توجهی‌هایی قرار می‌گیرد. علاوه بر این، شرایط جوی نامساعد منجر به تخریب و همچنین تخریب‌های انسانی سبب شد تا این عمارت به سمت ویرانی برود و شکوه سابق خود را از دست بدهد. البته در سال ۱۳۴۸ هجری شمسی فدراسیون کوهنوردی کشور، این کاخ را تبدیل به اقامتگاه موقتی برای کوهنوردان کرد.

ناصرالدین‌شاه در شهرستانک هرسال مراسم آشپزان راه می‌انداخت. اعتمادالسلطنه در کتاب خاطرات خود دراین‌باره می‌نویسد: هرسال در یک روز معین، ناصرالدین‌شاه به‌اتفاق وزرا و رجال و شاهزادگان و دیگر نزدیکان خود به شهرستانک می‌آمد و مراسم مخصوص آشپزان را به راه می‌انداخت.

ناصرالدین‌شاه برای سفر به شهرستانک از جاده مخصوص شاهی عبور می‌کرد. این جاده از راه پس قلعه و توچال به شهرستانک می‌رسید. اما خدمه و چاکران شاه مجبور بودند از راه باریک و خطرناک رودخانه به شهرستانک بروند. همیشه در جریان این رفت‌وبرگشت تعدادی از خدمه و چاکران شاه به رودخانه سقوط کرده و جان می‌سپردند. به همین دلیل، ناصرالدین‌شاه در سرخ حصار قصری ساخت و مراسم آشپزان خود را به آنجا منتقل کرد.

کاخ ناصری شامل دو بخش اندرونی و بیرونی است. حیات بیرونی آن به‌صورت مستطیل و در چهار تراز ساخته‌شده است. ورودی حیاط در سال‌های دور شکلی نیم‌دایره‌ای داشته و در تراز اول واقع‌شده بود. عمارت بیرونی نیز در تراز سوم با ابعاد ۲۴ در ۱۲ متر و در دو طبقه احداث‌شده بود. ولی جالب اینجا است که هم‌اکنون نشانه‌ای از طبقه دوم کاخ نیست و متأسفانه تخریب‌شده است. در قسمت شمال غربی و محدوده بین اندرونی و بیرونی نیز حمام خصوصی ناصرالدین‌شاه قاجار قرار داشت.

در مورد بخش اندرونی نیز باید اشاره‌کنیم که این بخش دارای دو حیاط در دو تراز بوده است. حیاط جنوبی این بخش دارای طول و عرض ۴۰ و ۲۶ متری بوده و شاه از آن استفاده می‌کرده است. اما حیاط شمالی که ابعاد کوچک‌تری داشته و طول و عرض آن ۲۴ و ۱۸ بوده است، برای اسکان خدمتگزاران کاخ ناصری ساخته‌شده بود. ۱۹ اتاق در دو سمت شمالی و شرقی بنا به چشم می‌خورند.

این کاخ در زمان‌های دور بسیار باشکوه‌تر از امروزش بود. ناصرالدین‌شاه دستور داده بود تا کاخ را با کاغذدیواری‌هایی که به سفارش او از کشور آلمان به ایران آورده شده بودند، تزیین کنند. از سایر تزیینات شاخص و جذاب بنا در گذشته نیز می‌توان به درها و پنجره‌های دارای شیشه‌های رنگی زیبا اشاره کرد. اگر ۵۰ یا ۶۰ سال پیش به اینجا می‌آمدید، می‌توانستید کاغذ دیوارهای روغنی قصر را که به سفارش ناصرالدین‌شاه از آلمان آورده بودند ببینید. حتی درب‌های بزرگ اسطبل که با شیشه‌های رنگی تزیین‌شده بود را هم می‌شمردید. ولی امروزه از این قصر چیزی جز ویرانه باقی نمانده است.

عکس‌های قدیمی که از کاخ شهرستانک به یادگار مانده‌اند، زیبایی و شکوه فراوان آن را به خوبی به تصویر می‌کشند. یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین تصاویری که از کاخ شهرستانک داریم، یک نقاشی زیبا از استاد کمال‌الملک است که هم‌اکنون در کاخ گلستان در تهران نگه‌داری می‌شود.

همان‌طور که اشاره کردیم، کاخ شهرستانک تحت تأثیر بی‌توجهی‌ها و عوامل مخرب گوناگون، از آن جلال و شکوه گذشته خود فاصله گرفته است. بدون شک لزوم مرمت این بنای تاریخی احساس می‌شود. در سال ۱۳۹۶ در خبرها آمد که مسئولان با همکاری سرمایه‌گذاران خصوصی بازسازی‌هایی را در این کاخ تاریخی انجام خواهند داد. همچنین کاخ شهرستانک از مسیر دسترسی چندان مناسبی نیز برخوردار نیست که این نکته نیز می‌تواند مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

آدرس کاخ شهرستانک

جاده کرج به چالوس، کیلومتر ۵۵، روستای شهرستانک